«biologiya» kafеdrasi

C₃₂H₃₂ON₄ + (CH₃COO) ₂Zn

COO C₂₀H₃₉

COOCH₃

C₃₂H₃₀O₄Zn + 2 CH₃ COOH
COOC₂₀H₃₉
Tajriba shuni ko`rsatadiki, xlorofill rangining yashilligi uning molekulasida metall borligidan dalolat beradi. Bu reaksiyada xlorofill molekulasi metallo-organik birikma ekanligi isbotlandi. Bunda sirka kislota katalizatorlik vazifasini bajaradi.
Pigmentlarning optikaviy xususiyatlari
Xlorofill o`zi yutgan nurlari qaytarish, ya`ni fluoressensiya xususiyatiga ega. Bu esa xlorofill molekulasining qo`zg`algan holatdan qayta tinchlik holatiga o`tishi bilan bog`liqdir. Fluoressensiya xlorofillda fotokimyoviy aktivlik borligini ko`rsatadi. Xlorofillning bu xususitini biz uning spirtdagi eritmasidan yorug`lik nurlarini o`tkazib spektroskop orqali kuzatib aniqlashimiz mumkin (16-rasm).

16-rasm. Spektroskop.
a) Xlorofillning fluoressensiyasi; a) spektroskop; b) pigment qo`yilgan probirka.
Spektroskopda xlorofill yutgan spektr nurlari o`rni qoramtir bo`lib ko`rinadi. Xuddi shu yo`l bilan boshqa pigmentlarning ham spektr nurlarini yutish xususiyatini ko`rish mumkin. Kuyida ko`rib chiqiladigan ishlarda xlorofillning fluoressensiya xususiyatini va xlorofill, karotin, ksantofil pigmentlarining yorug`lik spektr nurlarini tanlab yutish xususiyatlari bilan tanishiladi.
Xlorofillning fluoressensiya xususiyati bilan tanishish uchun probirkadagi pigmentlarning spirtdagi eritmasidan yorug`lik o`tkazib, eritmaning yashil rangini kuzatamiz. So`ngra pigmentli probirkani aks etgan yorug`likda ko`ramiz, bunda xlorofill qizil rangda ko`rinadi. Chunki yorug`lik spektridan xlorofill molekulasi asosan qizil nurlarni yutadi. Bu ko`rinish fluoressensiya deyiladi va xlorofillning yuksak fotokimyoviy aktivligini ko`rsatadi.
b) Pigmentlarning spektr nurlarini tanlab yutishi Pigmentlarning bu xususiyatini o`rganish uchun spektroskop avval shtativga mahkamlanib, quyosh nuriga yoki stol lampasining nuriga qaratilib qo`yiladi. Spektroskopdagi ko`zga ko`rinadigan yetti xil nur aniq ko`rinmasa, spektroskopning tirqishini katta yoki kichik qilish yo`li bilan to`g`rilanadi. So`ngra Kraus usulida ajratilgan probirkadagi pigmentlar eritmasi spektroskop oldiga qo`yiladi. Oldin benzin qavatidagi xlorofill pigmentlarining yutgan nuri, so`ngra spirt qavatidagi ksantofillarning yutgan nuri kuzatiladi. Karotin pigmentining yutgan nurini aniqlash uchun sabzidan olingan eritmadan foydalaniladi yoki sovunlanish reaksiyasi o`tkazilgan probirkadagi eritma ishlatiladi.
Umuman, xlorofill spektroskopda ko`rinadigan qizil, sariq pigmentlar (ksantofill) va karotin ko`k-binafsha nurlarni yutganligi ko`rinadi. Olingan natijalar quyidagi 18- jadvalga yoziladi.
Vazifa:
1. Pigmentlarning spirtdagi eritmasini tayyorlash.
2. Pigmentlarni ajratish.
3. Pigmentlarning kimyoviy va optikaviy xususiyatlarini kuzatish.
4. Jadvalni to`ldirish va xulosa.