Biologiya 5 new indd



Download 5,35 Mb.
Pdf ko'rish
bet83/118
Sana22.01.2022
Hajmi5,35 Mb.
#400272
1   ...   79   80   81   82   83   84   85   86   ...   118
Bog'liq
5-biologiya

Q e d u rtm _ u z
Respublika
 
Ta'lim Markazi
3 7 -ra sm .  Qirqquloq.
3 8 -ra sm .  Kahrabo  toshi.
O‘simliklarning  ko‘ payishi  va  tarqalishi  sporali  o ‘simliklarda  spo- 
ra  orqali,  urug‘ li  o ‘simliklarda  esa  urug‘  orqali  amalga  oshadi. 
Urug‘ li  o ‘simliklar  ochiq  urug‘ li  va  yopiq  urug‘ li  o ‘simliklar  bo‘ limini 
o ‘z  ichiga  oladi.
O chiq  u r u g ‘ li  o ‘ sim lik la rg a   archa,  qarag‘ay,  qoraqarag‘ay, 
sarv  kabi  o ‘simliklar  kiradi.  Ularning  urug‘ i  qubbada  ochiq  holda 
yetiladi.  Ochiq  urug‘ li  o ‘simliklarda  urug‘chi  qubbada  tuxum  hujay­
ra,  changchi  qubbada  chang  donachasi  yetiladi.  Chang  donachasi 
shamol  yordamida  tarqalgani  uchun  urug‘ lanish  jarayonida  suv 
ishtirok  etishi  shart  emas.  Shu  y o ‘ l  bilan  urug‘ li  o ‘simliklar  suv 
kam  sharoitda  yashashga  moslashgan.
Ochiq  urug‘ li  o ‘simliklar  poyasi  shikastlansa,  o ‘zini  himoyalash 
uchun  smola  ajratadi.  Suyuqlik  ichiga  tushib  qolgan  hasharot 
o ‘zgarmasdan  saqlanadi.  Smola  yillar  davomida  qotib,  kahrabo 
toshiga  aylanadi  (38-rasm).  Bu  tosh  zargarlikda  keng  q o ‘ llaniladi.
Ochiq  urug‘ li  o ‘simliklar  bargidan  bakteriyalarni  o ‘ ldiruvchi  m od­
da  -   fitonsid  ajraladi.  Shu  sababli  shifoxona  va  dam  olish  mas- 
kanlariga  ko‘ plab  ochiq  urug‘ li  o ‘simliklar  ekiladi  va  nafas  y o ‘ li 
kasalliklarini  davolashda  foydalaniladi.
A rc h a   -   b o ‘yi  20  metrgacha  yetadigan,  barglari  tangachaga 
aylangan  ko‘ p  yillik  o ‘simlik  (39-rasm).  Juda  sekin  o ‘sadi,  ming 
yil  yashaydi.  Barglari  galma-galdan  yangilanganligi  sababli  doimo 
yashil  rangda.  Kam  suv  b u g ‘ latish  uchun  tashqi  tomondan  mum 
bilan  qoplangan.  Urug‘ lari  yordamida  ko‘ payadi.  Urug‘ lari  qubba-
45


mevalarda  yetiladi.  Tabiiy  holda  to g ‘ larda  o ‘rmon  hosil  qilib  o ‘sadi. 
Mustahkam  ildizlari  bilan  tuproqqa  birikib,  to g ‘ni  yemirilishdan  as- 
raydi.  Manzarali  o ‘simlik  sifatida  virgin  archasi,  sharq  sauri,  tuya 
archasi  ko‘ plab  ekiladi.
Q a r a g ‘ ay  -   b o ‘yi  3 0 -4 0   m  ga  yetadigan  y o ru g ‘sevar  daraxt 
(40-rasm).  Barglari  ninasimon,  uzunligi  5 - 7   sm.  Q arag‘aynikiga 
o ‘xshash  ninasimon  bargga  ega  o ‘simliklar  ninabargli  o'sim liklar 
deyiladi.  Qubbasi  qattiq,  y o g ‘ochsimon.  Namlik  yuqori  b o ‘ lganda 
qubba  tangachalari  yopilib,  u ru g ‘ ni  himoya  qiladi.  Havo  quruq 
b o ‘ lganda  tangachalar  ochilib,  qanotchali  mevalari  shamolda 
uchib  ketadi.  Qulay  sharoitga  tushgan  u ru g ‘dan  yosh  nihol  ri- 
vojlanadi.  Qarag‘ay  archaga  nisbatan  tez  o ‘ sadi.  Poyasida  smola 
b o ‘ lganligi  sababli  undan  yasalgan  qutilar  mustahkam  va  pi- 
shiq  b o ‘ ladi.  Y og‘och  poyasidan  qurilishda,  q o g ‘ oz  tayyorlash­
da  keng  foydalaniladi.  Ninabarglarida  efir  moylari  va  fitonsid 
m odda  b o ‘ lgani  uchun  bodni  davolashda,  asabni  tinchlantirishda 
q o ‘ llaniladi.
Y opiq  u r u g ‘ li  o ‘ s im lik la r  o ‘simliklar  dunyosida  eng  yosh  va 
keng  tarqalgan  organizmlar  hisoblanadi.  Yopiq  u rug ‘ li  o ‘simliklar- 
ning  urug‘ i  meva  ichida,  yopiq  holda  yetiladi.  Ular  gul  hosil  qilgani 
uchun  gulli  o'simliklar  deb  ham  nomlanadi.  Bu  b o ‘ limga  kiruvchi
edurtm_uz
3 9 -ra sm .  Archa  daraxtining 
4 0 -ra s m .  Qarag‘ayning  qubbali 
qubbali  shoxi. 
shoxi.
46



Download 5,35 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   79   80   81   82   83   84   85   86   ...   118




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish