Biologiya 17 14-04-2022. indd

Hayvonlar gametogenezi 
boshlang’ich jinsiy hujayraning murakkab o’zgarish-
larga uchrab, qator rivojlanish bosqichlarni o’z ichiga oladi. Urug‘don va tuxumdonda 
maxsus zonalar bo‘lib, har bir zonada o‘ziga xos jarayonlar sodir bo‘ladi. 
t/r
Zonalar
Jarayonlar
1 Ko’payish
zonasi 
2n,2c MITOZ. Boshlang‘ich hujayralar mitoz bo‘linib, soni ortadi. 
Ularda xromosomalarning diploid to‘plami saqlanadi
2
O’sish
zonasi
2n,4c INTERFAZA. Hujayralarning ayrimlari kattalashadi, oziq 
zaxiralarini to‘playdi, DNK miqdori ikki hissa ortadi
3
Yetilish
zonasi
2n,4c
n,2c
MEYOZ. Hujayralar meyoz usulda bo‘linib 4 ta gaploid 
to‘plamli hujayralarni hosil qiladi
4 Shakllanish
zonasi
n,c
Spermatozoidlarda bosh, bo‘yin, dum qismlari shakllanadi. 
Yadro bosh qismida mitoxondriyalar dum qismida joylashadi. 
Tuxum hujayralarda bittadan ortiq spermatozoidning kirishiga 
yo‘l qo‘ymaydigan qo‘shimcha qobiq hosil bo‘ladi

---

87
Biologiya 10
Spermatozoidlarda bosh, bo‘yin, dum qismlari shakllanadi. Yadro bosh qismida mi-
toxondriyalar dum qismida joylashadi. Tuxum hujayralarda bittadan ortiq spermatozoid-
ning kirishiga yo‘l qo‘ymaydigan qo‘shimcha qobiq hosil bo‘ladi
Ovogenez va spermatogenez jarayonlarining farqi. 
Tuxum hujayralarda spermato-
zoidlarga qaraganda ko‘proq oziqa to‘planadi. Shuning uchun ovogenez spermatogenezga 
qaraganda uzoq muddat davom etadi. Spermatogenezning meyoz jarayonida sitoplazma 
hamma hujayralarga teng miqdorda taqsimlanadi. Ovogenezda esa bo‘linayotgan hu-
jayralarning faqat bittasiga sitoplazma ko‘p, boshqalariga juda oz miqdorda o‘tadi. Sper-
matogenezning oxirida 4 ta bir xil, ovogenezda esa 1 ta yirik, 3 ta mayda hujayralar shak-
llanadi. Mayda uchta hujayra keyinchalik nobud bo‘ladi.Yirik sitoplazmaga boy hujayra 
esa tuxum hujayraga aylanadi .
Demak, gametalar gaploid to’plamga ega bo’lgan jinsiy hujayralar bo’lib, o’zida ota yoki 
ona organizm to’g’risida irsiy ma’lumot saqlaydi. Gametogenez jinsiy bezlarda amalga os-
hadi. Gulli o’simliklarning spermatogenezida dastlab meyoz, keyin 2ta ketma-ket mitoz 
bo`linish kuzatiladi. Hayvonlarning gametogenezida dastlabki jinsiy hujayra ko’payish 
zonasida mitoz, yetilish zonasida meyoz usulda bo’linadi.