Biologiya 17 14-04-2022. indd

endositoz
(“endo”-ichkari, “sitoz”-hujayra degan ma’noni 
anglatadi) deyiladi. Endositoz o’z navbatida ikkiga 
fagositoz
va 
pinositozga 
ajratiladi. 
Fagositoz.
Organik moddalar, masalan oqsillar, polisaxaridlar va qattiq zarrachalar 
hujayra ichiga fagositoz yo’l bilan o’tadi (grekcha “fageo” – yemoq, hazm qilmoq degan 
so’zlardan olingan). Fagositozda plazmatik membrana bevosita ishtirok etadi. Misol 
uchun, amyoba fagositoz yo’li bilan oziqlanadi. Leykotsitlar ham fagositoz xususiyatiga 
ega. O’simliklar, bakteriyalar va ko’k-yashil suvo’tlari hujayralarining devori zich va qalin 
bo’lgani uchun fagositozga qarshilik qiladi. Shu sababli ularda fagositoz amalga oshmay-
di.
Pinositoz. 
Har xil moddalarning eritma holida mayda tomchi shaklida hujayraga 
kirishidir. Suyuqlikning mayda tomchi ko’rinishida yutilishi ichish hodisasiga o’xshaydi. 
Shuning uchun bu hodisa pinositoz (grekcha “pino”- ichaman degan so’zdan olingan) 
deyiladi.Suyuqlikni membrana orqali o’tishi ham fagositozga o’xshaydi.Pinositoz tabiatda 
keng tarqalgan bo’lib bakteriyalar, zamburug’lar, o’simlik va hayvonlar hujayrasida 
amalga oshadi.
Demak, eukariot organizmlarga o’simliklar, havonlar, zamburug’lar misol bo’ladi. 
Eukariot organizmlarning hujayralarida aniq shakllangan yadro bo’ladi. Shuningdek, 
prokariotlardan farqli ravishda asosiy organoidlar ham mavjud.
Yangi bilimlarni qo‘llang.
Bilish va tushunish.
1. Tirik organizmlar hujayraviy tuzilishiga ko‘ra qanday guruhlarga ajratiladi?
2. Eukariot hujayralar qanday qismlardan tashkil topgan?
3. Plazmatik membrana qanday tuzilishga ega?
4. Hujayra qobig‘i qanday vazifalarni bajaradi?
Qo‘llash. 
1. 
Plazmatik membrananing hujayra uchun qanday ahamiyati bor?
2.
Diffuziya jarayonini qanday ahamiyati bor?