Biologik membranalarning struktura va funktsiyasi Reja: Biomembranalar tuzilishining struktura asoslari

Plazmatik membranalar strukturasi

• 
  Har qanday biomembranalar bir xil tuzilishga ega: ular ikki qatlam lipid molekulalaridan tashkil to‘gan va 6 nm qalinlikka ega. Ayrim membranalar uglevodlardan ham tarkib to‘gan, ular esa o‘z navbatida oqsillar va lipidlar bilan bog‘langan bo‘ladi. Lipidlar,oqsillar va uglevodlar nisbati hujayra yoki membrana xususiyatiga hamda hujayra yoki membrananing tipiga ham bog‘liq bo‘ladi.
  
• 
  Membrana komponentlari nokovalent bog‘lari yordamida saqlanadi, shu sababli ular harakatchanlikka ega bo‘ladi. Membrananing oquvchanligi lipidlarning tarkibi va tashqi muhitning haroratiga bog‘liq bo‘ladi.
  

Yog‘ kislotalar tarkibining ko‘payishi natijasida oquvchanlik oshib boradi va yarim kristall membrana strukturasining buzilishiga olib boradi.
Membranaviy oqsillar ham harakatchanlikka ega. Agar membranada
oqsillar mustahkamlanmagan bo‘lsa, ular lipid qo‘shqatlamida “suzib”
yuradilar,Shuning uchun ham biomembranalar “suyuq-mozaik struktura”li deb ataladi.
Membrana lipidlari

• 
  Membranani 3 xil tipdagi lipidlar tashkil etadi: fosfolipidlar, xolesterin va glikolipidlar. Asosiy tipdagi lipidlar fosfolipidlar bo‘lib hisoblanib, ular fosfatidilxolin (letsitin), fosfatidiletanolamin, fosfatidilserin, fosfatidilinozit va sfingomielinni saqlaydi.
  
• 
  Hayvon hujayra ichi membranalarida xolesterin uchraydi ( mitoxondriyaning ichki membranasidan tashqari). Glikolipidlar ko‘pgina membrana tarkibini (masalan, ‘lazmatik membrananing tashqi qavatini) tashkil etadi. Glikolipidlarning tarkibini uglevodli funktsional guruhlar tashkil etadi, ya’ni ular suv fazasiga yo‘nalgan bo‘ladilar.
  
• 
  Membrana lipidlari amfifil molekulalarini (ko‘k rangda) qutbli gidrofil boshcha va (sariq rangda) esa qutbsiz lipofil dum qismini tarzida ifodalaydilar. Suvli muhitda ular gidrofob ta’sirlashishlar va vandervaalg‘s kuchlari orqali agregatlashadi.
  

Suvli fazada qo‘shqavatli lipid fosfolipidlar va sfingomielinli amfifilg molekulalarni hosil qiladilar. Amfifil mlekulalar deb atalishiga sabab, ular ikki qismdan, ya’ni suvda tekislanishiga qarab, suvda eruvchanligi yuqori bo‘lgan qutbli “boshcha” va suvda tekislanishi pastroq bo‘lgan “dum” “gidrofob” qismdan iborat.