Biologik faol moddalar texnologiyasi

NAZORAT UCHUN SAVOLLAR 
1. Vaksina va zardoblar haqida maxlumot bering. 
2. Vaksina va zardoblarning ta‘rifi va klassifikatsiyasi. 
3. Vaksina komponentlari. 
4. Zardoblarining umumiy tavsifi. 
5. Vaksina va zardoblar o‗rtasidagi farq nimalardan iborat. 
6. Vaksinalar paydo bo‗lish tarixi. 
7. Vaksina va zardoblarni ishlab chiqarish texnologiyasining o‗ziga xos jixatlari. 
8. Vaksinalarni olish. 
9. Zardoblarni olish. 
10. Profilaktik davolovchi preparatlar. Bakteriofaglar. 
18-MA‘RUZA
EKOLOGIK VA IQTISODIY SAMARALI SANOAT TEXNOLOGIYALARINI 
YARATISHNING USTIVORLIGI.
Ma‘ruza rejasi 
1.Texnologik progressning ekologik muammolari.
1.1.Sanoat chiqindilarini qayta ishlashni paydo bo‗lish manbalari va usullari. 
1.2. Texnologik progressning ekologik muammolari va ularni xal qilishni texnologik usullari. 
2. Ekologik toza texnologiyalarni qo‗llanishi.
3. Ishlab chiqilgan texnologiyalar namunalari.
3.1.«Plantaglyusid» preparatini ishlab chiqarish texnologiyalarini ishlab chiqish. 
3.2.«Alkaxin» ekstraktini ishlab chiqarish texnologiyalarini ishlab chiqish. 
Tayanch iboralar:
Biotexnologiya, biologik faol moddalar, sanoat chiqindilarini qayta ishlash, 
ekologik toza texnologiyalar.
SANOAT CHIQINDILARINI QAYTA ISHLASHNI PAYDO BO‗LISH MANBALARI VA 
USULLARI.
Atrof muhitni ifloslanishining asosiy manbalaridan biri bu ishlab chiqarish sanoatidir, bu 
soha tabiiy resurslarning sezilarli miqdorlari o‗z ichiga qamrab oladi. 
Ekologik muammolar echimini topish tajribasi shuni ko‗rsatadiki, atrof muhitning tozaligini 
saqlab qolishni, faqatgina foydalanilayotgan texnologiyalarni yaxshilash hisobiga amalga oshirish 
mumkin bo‗ladi. 

---

120 
Sanoat ishlab chiqarish jarayonlarining jadal faoliyati natijasida chiqindilar − zararli mahsulotlar yoki 
asosiy ishlab chiqarish jarayonlarining yarim mahsulotlari hosil bo‗ladi, ular xozirgi vaqtga qadar 
ratsional ravishda o‗z tadbig‗ini topmagan. 
Sanoat chiqindilari quyidagi sabablarga ko‗ra hosil bo‗ladi: 
1.Boshlang‗ich hom ashyoda boshqa aralashmalarni bo‗lishi, ya‘ni tayyor mahsulotni olishda 
qo‗llanadigan texnologik jarayonda qo‗llanmaydigan xom ashyo komponentlarini bo‗lishi. 
2. Texnologik jarayonlarda qo‗shimcha moddalarni qo‗llanishi, ular jarayon davomida hosil bo‗ladi va 
keyingi qo‗llanish uchun yaroqsiz bo‗lib qoladi (katalizatorlar, erituvchilar, sorbentlar, filtrlovchi 
materiallar va h.k.); 
3. Nojo‗ya kimyoviy reaksiyalar natijasida ko‗llab bo‗lmaydigan moddalarni hosil bo‗lishi. 
4. Texnologik jarayon davomida boshlang‗ich xom ashyodan qimmatli komponentni to‗liq ajratib 
olmaslik. 
5. Uskuna va kommuntkatsiyalarni nogermetikligi natijasida mahsulotni mexanik yo‗qotishlar 
natijasida. 
Barcha chiqindi mahsulotlar, odatda qimmatli komponentlarni saqlaydi, ular maqsadga 
muvofiq ravishda qo‗shimcha qayta ishlash texnologiyasidan so‗ng foydali mahsulot sifatida ishlatish 
uchun yaroqli xolga keladi.Hozirgi vaqtda o‗simlik xom ashyosi chiqindilari ozuqa, ekologik va 
energetik muammolarni xal qilishda katta rol o‗ynamoqda.Ularga tabiiy qimmatli qo‗shimcha 
manbalar sifatida qarash zarur bo‗ladi. CHiqindilar transportirovka, saqlash va qayta ishlash 
jarayonida xosil bo‗lishi mumkin. 
CHiqindi mahsulotlar hosil bo‗ladigan quyidagi asosiy sohalar:

qishloq ho‘jaligi; 

oziq−ovqat va qayta ishlash sanoati; 

umumiy ovqatlanish joylarida. 
O‗simlik chiqindilarini inson organizmiga zararsizligi va kimyoviy tarkibini hisobga olgan xolda 
ularni ikki kategoriyaga bo‗lish mumkin: 

oziq-ovqat maqsadlarida qo‘llash mumkin bo‘lgan va 

oziq-ovqat maqsadlarida qo‘llash mumkin bo‘lmaganlar chiqindilar. 
Oziq-ovqat chiqindilaridan oqsil, aminokislotalar, vitaminlar, fermentlar, mineral elementlar va 
boshqa turdagi qator mahsulotlarni ishlab chiqarish (tabiiy bo‗yoqlar, pektin, organik kilotalar, etil 
spirti) va hayvonlarni oziqlantirishda qo‗llash mumkin. 
Oziq-ovqat maqsadadi qayta ishlash uchun yaroqli bo‗lmagan chiqindilardan ozuqa oqsili, tabiiy 
ekologik xavfsiz o‗g‗itlar va biogaz olish mumkin bo‗ladi. 
Vino ishlab chiqarish sohasi. Uzumdan olinadigan vino maxsulotlarini ishlab chiqarishdagi 
chiqindilarga quyidagilar kiradi: uzum qoldiqlar (po‗sti, urug‗i), achitqi cho‗kmalari, uzum shroti. 
Uzum qoldiqlari, qayta ishlanayotgan uzum massasining umumiy miqdoridan 14% ni tashkil 
etadi, o‗z tarkibida 45-50% gacha quruq moddalarni saqlashi mumkin, ular o‗z navbatida uglevodlar, 
mineral moddalar, organik kislotlar, vitamin boshqa organik moddalar sifatida taqdim etilishi mumkin.
Uzum ekstrakti uzum kislotasi, spirt, sirka kislotasi, vitamin R olishda qo‗llaniladi. Uzum 
urug‗i uzum moyi olishda qo‗llaniladi.Qovurib olingan uzum urug‗lari maydalangandan so‗ng kofe 
saqlagan ichimliklar tarkibiga qo‗shimchalar sifatida qo‗shiladi.Ekstraksiyalangan uzum qoldiqlari 
ozuqa unini olishda qo‗llaniladi
50
.