Biolog 10 indd

Organizmlar orasidagi munosabatlardan insonlarning foydalanishi. 
Bir 
turga  kiruvchi  organizmlar  orasida  yashash  uchun  kurash  shiddatli  bo‘lishini 
e’tiborga olib, yangi bog‘lar tashkil qilinayotganda mevali daraxtlarning turiga 
qarab  ko‘chatlar  ma’lum  oraliqda  ekiladi.  Sun’iy  yo‘l  bilan  o‘rmonlar  barpo 
etilayotganda  tuproqqa  zamburug‘  gifalari  solinib,  mikoriza  hosil  qilinadi. 
Respublikamizdagi  ko‘llar,  suv  havzalarida  baliqlarni  sun’iy  yo‘l  bilan 
urchitish uchun avvalo ular yirtqich (cho‘rtan) va uncha ahamiyati bo‘lmagan 
(gambuziya)  baliqlardan  tozalanadi.  Shundan  keyin  suv  havzalarida  xo‘jalik 
uchun ahamiyatli hisoblangan baliqlar ko‘paytiriladi. Ovchlik xo‘jaligini ilmiy 
asosda  olib  borish  uchun  hayvonlar  biologiyasi,  ya’ni  urchish  davri,  nasl 
miqdori, ularning voyaga yetish muddati, nimalar bilan oziqlanishi, organizmlar 
orasidagi munosabatlar diqqat markazida bo‘ladi.
Yirtqich  hayvonlar  –  bo‘ri,  tulkilar  yo‘qotilayotganda  ularning  sanitarlik 
roli, ya’ni o‘ljalar orasida nimjon, kasal individlarni ko‘plab yo‘qotishi hisobga 
olinadi. 
Madaniy o‘simliklarga qaraganda yovvoyi o‘simliklar yashovchan bo‘ladi. 
Ular  madaniy  osimliklarning  rivojlanishiga  salbiy  ta’sir  ko‘r satmasligi  uchun 
(piyoz,  sabzi,  rediska  va  boshqalar)  o‘toq  qilinib,  begona  o‘tlardan  xalos 
etiladi.  Zararkunanda  hasharotlar  –  xasva,  olma  qurti,  ko‘sak  qurti,  shira  va 
hokazolarga  qarshi  kurashda,  mikrofanus,  tillako‘z,  trixogramma,  afelinus, 
tugmachaqong‘izlardan  (podoliya),  entobakteriyalar  tarqatiladi.  Zararkunanda 
hasharotlarga qarshi kurashishga hasharotxo‘r qushlar, chunonchi, chug‘urchuq, 
chittak va boshqalar jalb qilinadi. Chetdan changlanuvchi o‘simliklardan yuqori 
hosil olish uchun asalaridan foydalaniladi. 
93-rasm.
 Bir turga kiruvchi 
daraxtlar o‘rtasidagi raqobat.

---

179