Biokimyo pmd

 Hujayralararo matriksning struktura tuzilishi

Fibronektinni talaygina hujayralar sintezlab, hujayralararo

bo‘shliqqa chiqarib turadi. Hujayralarning yuzalarida, bazal

membranalarda, biriktiruvchi to‘qima hujayralararo moddasining

bag‘rida, shuningdek qon plazmasida fibronektin bor.

Fibronektin hujayralar plazmatik membranasi sialoglikolipidlari

(gangliozidlar) yoki sialoglikoproteinlarning uglevodli guruhlariga,

shuningdek, kollagen, gialuronat kislota va sulfirlangan

glikozaminoglikanlarga birikadi. Mana shu birikmalardan har biri

uchun fibronektin molekulasida maxsus biriktirish markazi bor. Shu

tariqa polivalent bo‘lgani uchun fibronektin hujayralararo modda

tuzilishida integratsiyalovchi rol o‘ynay oladi. Bundan tashqari

fibronektin molekulasida bitta oqsil molekulasining glutamin qoldig‘i

bilan ikkita oqsil molekulasining lizin qoldig‘i o‘rtasidagi reaksiyani

katalizlab, ularni bir-biri bilan choklab qo‘yadigan ferment –

transglutaminazani biriktirib olish markazi bor:

Glu-NH

2

+H

2

N-Lyz  

→  Glu-NH-Lyz+NH

3

Transglutaminaza fibronektinga birikib olganidan keyin

fibronektin molekulalarini bir-biriga, kollagenga va boshqa oqsillarga

ko‘ndalang choklar bilan choklab qo‘yadi. O‘z-o‘zidan yig‘ilish

vujudga kelish yo‘li bilan paydo bo‘ladigan strukturalar shu usulda

mustahkam kovalent bog‘lar bilan o‘rnashib qoladi.

---

123-rasm. Hujayralararo modda molekulalari bilan tashqi

 yuzasining o‘zaro ta‘siri