Biokimyo pmd

Prostaglandinlar va eykazanoidlar

Prostaglandinlar (PG) biologik faol moddalar bo‘lib, mahalliy ta’sir

ko‘rsatuvchi gormonlardir. Prostaglandinlar barcha organ va

to‘qimalarda sintezlanib, organizmning talaygina fiziologik

funksiyalariga ta’sir ko‘rsatadi. Xususan buyraklar gemodinamikasini,

silliq muskullar qisqarishi, me’daning sekretor funksiyasi, yog‘, suv-

tuz va boshqa modda almashinuv jarayonlarni idora etadi.

Prostaglandinlarning o‘tmishdoshi linol va linolenat kislotadan hosil

bo‘luvchi araxidonat kislotadir. Araxidonat kislota biomembranalarning

fosfolipidlaridan ajralib chiqqanidan so‘ng, fermentativ o‘zgarish yo‘liga

ko‘ra quyidagi sxema bo‘yicha prostaglandinlar va leykotriyenlarga

aylanadi.

Prostaglandinlar siklopentan halqasining tuzilishiga qarab to’rtta

asosiy guruhga bo‘linadi:

PGÅ (PGÅ

1

, PGÅ

2

, PGÅ

3

)

PGF (PGF

1

, PGF

2

,PGF

3

)

PGA (PGA

1

, 19-oksi-PGA

1

, A

2

, 19-oksi-PGA

2

)

PGB (PGB

1

, 19-oksi-PGB

1

, V

2

, 19-oksi-PGB

2

)

---

357

   Qo‘sh bog‘larning joylanishi va soniga qarab guruhning ichida

prostaglandinlar bir necha turlarga bo‘linadi. Yuqorida

ta’kidlaganimizdek, prostaglandinlar keng ta’sir qilish spektoriga egadir:

– PGÅ

1

 va PGÅ

2

 lar qon tomirlarni kengaytiradi, arterial qon bosimni

pasaytiradi, yurakning qonni haydab chiqarish qobiliyatini oshiradi;

– PGF

2

 ayol organizmiga salbiy ta’sir ko‘rsatmasdan homiladorlikni

to‘xtatadi;

– PGÅ bronxlar va traxeyani muskullarini bo‘shashtiradi, shunga

ko‘ra astmani davolashda yaxshi vosita hisoblanadi;

– prostaglandinlar sedativ va trankvilazator (tinchlantiruvchi)

ta’siriga egadir;

– ayrim prostaglandin va ularning unumlari qon tomirlarda tromb

hosil bo‘lishining kuchli ingibitoridir.

---

358

Eykozatriyenlar araxidonat kislotasining lipooksigenaza

parchalanish yo‘lida, yana bir biologik faol moddalar – leykotriyenlar

hosil bo‘lishidagi oraliq mahsulotlardir.

Leykotriyenlarning esa asosiy biologik roli yallig‘lanish jarayonlari,

allergik va immun reaktsiyalar, anafilaksiya va silliq muskullarning

faoliyati bilan bog‘liqdir. Xususan, leykotriyenlar nafas, me’da-ichak

yo‘llari silliq muskullari qisqarishini ta’minlaydi, qon tomirlarni

toraytiruvchi samaraga ega bo‘lib, tomirlar tonusini idora etadi va

koronar arteriyalar qisqarishini stimullaydi.