Biokimyo pmd

59-rasm.  Glyukogenez sxemasi.

---

214

Glikoliz va glyukoneogenezning allosterik

 boshqarilishi

Glikoliz va glyukoneogenezning tezligi:

1. Birlamchi substratning konsentratsiyasiga.

2. Hujayraning energetik zaryadiga (ATF, ADF, AMF lar miqdori).

3. Ba’zi substrat va metabolitlarga bog‘liqdir.

Glikoliz va glyukoneogenezning allosterik fermentlari bo‘lib, ular

maxsus faollashtiruvchi va ingibitorlar ta’sirida bu ikki jarayonni

regulyatsiya qilib turadilar. Glyukozaning parchalanishi va sintezlanishida

qatnashadigan hujayra regulyatorlariga quyidagi substrat va metabolitlar

kiradi: hujayrada glyukoneogenezning tezligi oksaloatsetatni

konsentratsiyasiga bog‘liq.

Alanin piruvatkinaza fermentining manfiy allosterik modifikatori

bo‘lib, FEP hosil bo‘lishini sekinlashtiradi.

Sitrat fosfofruktokinaza fermentini manfiy allosterik modifikatori,

glikolizning boshlang‘ich bosqichlarini sekinlashtiradi.

Atsetil-KoA piruvatkinazani faolligini susaytiradi va

glyukoneogenezni tezlashtiradi. Yuqori molekulali yog‘ kislotalari

Glyukoneogenezni tezlashtiradi (chunki fruktoza-difosfotaza fermentining

allosterik modifikatoridir) va glikolizni to‘xtatadi (chunki piruvatkinaza

hamda fosfofruktokinazalarning faolligini pasaytiradi).

Fruktoza-1,6-difosfat glikolizni tezlashtiradi, chunki piruvatkinaza

fermentining musbat allosterik modifikatoridir.

60-rasm. Glikoliz va glyukoneogenezning hujayra energetik

bilan idora etilishi

---

215

Adenilnukleotidlar AMF, ADF, ATF allosterik regulyatorlik vazifasini

o‘taydi, hujayrada ATF-ning miqdori kamayib, ADF va AMF larning

miqdori ko‘payganda glikoliz tezlashadi: glyukoneogenez esa

sekinlashadi. Chunki, AMF va ADF ning miqdori ko‘payishi

fosfofruktokinaza fermentining faolligini oshiradi; ATFning miqdorining

ko‘payishi esa piruvatkinaza fermentlarining faolligini pasaytiradi.

Shunday qilib, hujayrada energiyaning kamayishi glyukoneogenezni

to‘xtatadi va glikolizni tezlashtiradi; aksincha, hujayrada energiyaning

ko‘payishi esa glikolizni to‘xtatib, glyukoneogenezni tezlashtiradi.