Biokimyo pmd

Biriktiruvchi to‘qimaning qarilik, kollagenozlarda o‘zgarishi

     Qarilikda biriktiruvchi to‘qimada suv va asosiy moddaning tolaga

nisbati kamayadi. Bu koeffitsiyentning pasayishi kollagen miqdorining

ortishi va glikoproteinlar konsentratsiyasining pasayishi hisobiga

bo‘ladi. Birinchi navbatda gialuron kislota miqdori kamayadi.

Kollagenning fizik-kimyoviy xususiyatlari o‘zgaradi (kollagen eruvchi

fraksiyalari pasayadi, molekulalar ichidagi ko‘ndalang bog‘lari soni va

mustahkamligi ortadi, elastikligi va bo‘kish xususiyati pasayadi,

kollagenazaga rezistentligi rivojlanadi va h.k.). Kollagen tolalarning

struktur stabilligi, ya’ni biriktiruvchi to‘qima fibrillalarining yetilish

jarayoni kuchayadi. Qarilikda metabolik jarayonlarni o‘zgarishi

natijasida kollagenning molekulyar strukturasi o‘zgaradi.

Biriktiruvchi to‘qimaning ko‘p o‘zgarishlari orasida kollagenozlar

asosiy o‘rinni egallaydi. Ular uchun biriktiruvchi to‘qima struktur

tarkibiy qismlarining o‘zgarishi o‘ziga xos bo‘lib hisoblanadi (tola,

hujayra, hujayraaro asosiy modda). Kollagenozlarga revmatizm,

revmatoid artrit, sistemali qizil bo‘richa, sistemali sklerodermiya,

dermatomiozit va tugunchali pereartrit kiradi. Infeksion-allergik

nazariya kollagenozlarning kelib chiqishida asosiy bo‘lib hisoblanadi.

Revmatoid artritli kasallarda yallig‘lanish jarayonining faolligini

aniqlash uchun qon zardobida glikoproteinlar miqdorini aniqlashdan

keng foydalaniladi.

460

---

Revmatik artrit biriktiruvchi to‘qimaning sistemali kasalligi bo‘lib,

kollagen va proteoglikanlar almashinuvining o‘zgarishi bilan kechadi.

Shuning uchun, glikozaminlar miqdorini qon zardobida aniqlash muhim

diagnostik ahamiyatga egadir. Bu maqsadda qon zardobida DNK va

RNK miqdori ham aniqlanadi. Kollagenozlarda interfibrillyar modda –

proteoglikan va kollagen bo‘lmagan oqsillarning metabolizmi keskin

o‘zgaradi. Geksozamin va gialuron kislotalar miqdori ortadi, kollagen

bo‘lmagan oqsillar to‘planadi. Kollagen tolalarning parchalanishi

kuchayishi kuzatiladi. Faol revmatik jarayonda kollagen fibrilalari

destruksiyasining ortishi kollagen va oksiprolin saqlovchi yirik

peptidlarning qon zardobida paydo bo‘lishiga olib keladi. Natijada

kollagenozlarda erkin oksiprolin va kichik peptidlar bilan bog‘langan

peptidlarning ekskretsiyasi kuzatiladi (oksiprolinning siydik bilan

me’yorda ajralishi 15 mg/sutka). Uning miqdorining ortishi revmatik

jarayon faolligiga to‘g‘ri proporsional va uning mezoni bo‘lishi mumkin.

Oksiprolinning kollagenozlardagi ekskretsiyasi glyukokortikosteroid

preparatlari bilan me’yorlanadi.

Kollagen gidrooksillanishini buzilishi singa kasalligidagi

biokimyoviy yetishmovchiliklaridagi nuqsonlardan biridir. Askorbat

kislota bo‘lmaganda yoki yetishmaganda sintezlangan kollagen

gidroksillanmagan bo‘ladi, natijada, past erish temperaturasiga ega.

Bunday kollagen normal strukturali tolani hosil qila olmaydi. Bu esa

terining jarohatlanishi va tomirlarni yorilishiga olib keladi, bu singada

aniq rivojlangan.

---

462

FOYDALANILGAN   ADABIYOTLAR

Ò.Ò. Áåðåçîâ, Á. Êîðîâêèí. Áèîëîãè÷åñêàÿ õèìèÿ.

Ìîñêâà «Ìåäèöèíà» 1990.

Ð. Ìàððè è äð. Áèîõèìèÿ ÷åëîâåêà. Ò. 1. Ìîñêâà «Ìèð» 1993.

ß. Êîëüìàí, Ê.-Ã. иì. Íàãëÿäíàÿ áèîõèìèÿ.  Ìîñêâà «Ìèð» 2000.

A.Ya. Nikolayev.  Biologik kimiyo. Toshkent. Ibn Sino nomidagi

nashriyot. 1991.

À. Óàéò è äð. Îñíîâû áèîõèìèè. Ìîñêâà. Èçäàòåëüñòâî «Ìèð» 1981.

Ò.Ò. Áåðåçîâ, Á. Êîðîâêèí. Áèîëîãè÷åñêàÿ õèìèÿ.

Ìîñêâà «Ìåäèöèíà» 2004.

À. Ëåíèíæåð.  Îñíîâû áèîõèìèè. Ìîñêâà «Ìèð» 1985.

Ìîëåêóëû è êëåòêè.  Ïîä ðåä. Ã. Ì. Ôðàíêà. Ìîñêâà.

Èçäàòåëñòâî «Ìèð» 1967

À.ß.Íèêîëàåâ. Áèîëîãè÷åñêàÿ õèìèÿ. Ìîñêâà. 2004.

---

463