Biokimyo pmd

Alimentar va ikkilamchi avitaminoz gipovitaminozlar

Avitaminozlar – ovqat tarkibida qandaydir vitaminning bo‘lmasligi

yoki so‘rilishining buzilishi natijasida kelib chiqadigan kasallik turi

hisoblanadi. Gipovitaminozlar – ovqat tarkibida vitaminlarning kam

---

160

qabul qilinishi yoki so‘rilishining pasayishi natijasida kelib chiqadi.

Alimentar a- va gipovitaminozlar ovqat tarkibida vitaminlarning

bo‘lmasligi yoki kam saqlanishi natijasida vujudga keladilar. Ikkilamchi

a- va gipovitaminozlar vujudga keladi:

a) vitaminning oshqozon-ichak yo‘lida yomon so‘rilishi natijasida;

b) ba’zi fiziologik va patologik holatlarda vitaminlarga ehtiyoj

ortganda (homiladorlik, emizish, tireotoksikoz, kaxeksik kasalliklar);

d) ichakda mikroflora rivojlanishi natijasida vitaminlarning tez

parchalanishi;

e) jigar, oshqozon osti bezi kasalliklarida yog‘larning so‘rilishi bilan

boradigan kasalliklarda yog‘da eruvchi vitaminlarning so‘rilishi ham

buziladi.

Oxirgi ikki o‘n yillikda ilgari ma’lum bo‘lmagan ko‘p sondagi irsiy

kasalliklar ochilgan bo‘lib, ularning klinik belgilari avitaminozlarni

eslatadi. Ular ilk yoshlik davrida rivojlanib, organizmning ma’lum

bo‘lgan vitaminlar bilan ta’minlanganligiga bog‘liq bo‘lmaydi. Ba’zan

kasallikni megavitamin terapiya bilan, ya’ni vitaminni fiziologik

me’yorga nisbatan 50-100 barobar ko‘p berilganda davolash mumkin.

Boshqa holatlarda kasallikni katta miqdorda vitaminni qabul qilish orqali

ham davolab bo‘lmaydi (vitaminga rezistent holatlar). Ular juda og‘ir

kechadi va o‘limga olib keladi. Vitamin D ga rezistent, vitamin D ga

bog‘liq raxit, tiaminga bog‘liq megaloblastik anemiya, piridoksinga

bog‘liq tutqanoq sindromi, pernitsioz anemiya va boshqalar tibbiy

adabiyotlarda yoritilgan.

To‘plangan klinik ma’lumotlar, genetik va bioximik tekshiruvlar

ushbu kasalliklarni modda almashinuvining irsiy buzilishi hamda

vitaminlar funksiyasining buzilishi bilan bog‘liqligini ko‘rsatdi, ular

tiamin, piridoksin, biotin, folat kislotasi, vitamina B

12

, nikotin kislotasi,

A, D, E, K vitaminlari va boshqalar uchun taalluqlidir. Xozirgi vaqtda

bu kasalliklarning rivojlanishining asosiy sababi bo‘lib genetik

yetishmovchiliklar ekanligi aniqlangan. Ularning natijasida

vitaminlarning so‘rilishi, nishon hujayralarga transport qilinishi,

kofermentlarga aylanishi buzilgan. Ba’zi irsiy vitaminlar almashinuvi

va funksiyasining buzilishi asosida ferment oqsil qismi sintezining

buzilishi aniqlangan. Shuningdek, kofermentning spetsifik oqsil –

apoferment bilan bog‘lanishi, holoferment hosil bo‘lishining buzilishi

kuzatiladi.

---

161