«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика илмий-амалий анжумани

 
Фойдаланилган адабиётлар 
1.
Азимов Б.Ж., Бўриев Х.Ч. Азимов Б.Б.“Сабзавот экинлари биологияси”. 
Т.“ЎзМЕДИН” 2002 йил 219 бет. 
2.
Остонақулов Т.Е.“Тоғли минтақаларда картошкачилик” Т., Фан., 2007 
йил118 бет. 
3.
Остонақулов Т.Е. “Сабзавот экинлари биологияси ва ўстириш технологияси” 
Т.,1997 йил385 бет. 
4.
Бўриев Х.Ч. Абдуллаев А.Г.“Томорқа сабзавотчилиги” Т., Мехнат, 1994 
йил.176 бет. 
5.
Методы агрохимических анализов почв и растений. –Ташкент.: 1977. -187с. 

---

«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика онлайн илмий-амалий анжумани
Гулистон 2020 й. 17-18 апрель
335 
КОЛУМБ ЎТИ БАРГЛАРИДАГИ КАРОТИНОИДЛАР МИҚДОРИГА 
МАЪДАНЛИ ЎҒИТЛАРНИНГ ТАЪСИРИ 
Мажидова Ф.З. магитр., Авутхонов Б.С.– б.ф.ф.д., доцент
Самарқанд давлат университети 
Чорвачилик қишлоқ хўжалигининг муҳим тармоқларидан бири 
ҳисобланади. Бу тармоқни ривожлантириш чорва молларини сифатли ва 
тўйимли озиқа билан таъминлашга бевосита боғлиқдир. Шу сабабли анъанавий 
ем-хашак экинлари билан биргаликда ноанъанавий ўсимликларни қишлоқ 
хўжалиги ишлаб чиқаришга жорий этиш, турли иқлим шароитларида уларнинг 
ўсиши, ривожланиши ва ҳосилдорлигини ўрганиш муҳим аҳамият касб этади. 
Ана шундай ноанъанавий ем-хашак ўсимликларидан бири Колумб ўтидир. 
Колумб ўти (
Sorghum almum 
Parodi)
– 
буғдойдошлар (
Poaceae
) оиласининг 
жухори
 
(
Sorghum)
туркумига мансуб кўп йиллик ем-хашак ўсимлиги бўлиб, 
ватани Аргентина. Аргентина ботаниги Л. Пароди томонидан 1943- йилда 
фанга киритилган [1, 2]. 
Ўсимликларда xлорофиллар билан биргаликда учрайдиган каротиноидлар 
деб аталувчи сариқ, тўқ сариқ, қизил рангдаги пигментлар гуруҳи бўлиб, бу 
пигментлар барча ўсимликларнинг xлоропластларида мавжуд. Ҳатто 
ўсимликларнинг яшил бўлмаган қисмларидаги xлоропластларнинг ҳам 
таркибига киради. Каротиноидлар бир қанча физиологик функцияларни 
бажаради, шулардан энг муҳими ўсимликларни ноқулай омиллар таъсиридан 
ҳимоя қилади. Каротиноидлар тўлқин узунлиги қисқа бўлган нурларни қабул 
қилиб, хлорофилларга етказиб беради ва фотосинтез жараёнида иштирок этади 
[3]. 
Колумб ўти ўсимликлари баргларида каротиноидларнинг миқдори ва 
ҳосил бўлиш динамикаси ўғит меъёрларига боғлиқ ҳолда вегетация давомида 
ўзгариб бориши аниқланди (жадвал). Олинган натижаларга кўра, вегетация 
даврлари бўйича Колумб ўти барглари таркибидаги каротиноидларнинг умумий 
миқдори ўсимликларнинг ўсиш ва ривожланиш жараёнида бироз кўпайиб 
борди ва пишиш фазасида нисбатан юқори кўрсаткичга эга бўлди. Бундай 
ўзгариш 
қонуниятлари 
ўрганилган 
барча 
вариантларда 
кузатилди. 
Каротиноидларнинг 
умумий 
миқдори 
вариантларга 
мос 
равишда 
ўсимликларнинг тупланиш даврида назорат вариантида 0,62 мг/г ни ташкил 
қилган бўлса, гектарига N
100
P
70
K
50 
кг миқдорда ўғит қўлланилган вариантда 
ўртача 0,71 мг/г ни, гектарига N
200
P
140
K
100
кг миқдорда ўғит қўлланилган 
вариантда ўртача 0,79мг/г ни, гектарига N
300
P
210
K
150
кг миқдорда ўғит 
қўлланилган вариантда эса ўртача 0,74 мг/г ни ташкил этиши аниқланди.