«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика илмий-амалий анжумани

«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика онлайн илмий-амалий анжумани
Гулистон 2020 й. 17-18 апрель
439 
тадқиқотлар давомида тажриба учун танлаб олинган силлиқ ширинмия, акация 
амплицепс (
Acacia ampliceps
), атриплекс амникола (
Atriplex amnicolаa
), 
атриплекс ундулата (
Atriplex undulata
) ўсимликларини ҳар хил даражада 
шўрланган тупроқ шароитида ўсиш-ривожланишини кузатиш билан бирга 
тупроқ шўрланишини камайтиришдаги хусусиятларини ўргандик. 
Боёвут туманининг Ғалаба хўжалиги ҳудудида олиб борилмоқда. Ушбу 
ҳудудда шўрланиш туфайли қишлоқ хўжалигида фойдаланишдан чиқиб кетган 
1770 гектарни ташкил этади. Шўрланиш туфайли фойдаланишдан чиқиб кетган 
ушбу майдонда олжин олиб борилган тадқиқотларни давоми сифатида 
Ширинмия ўсимлигини етиштириш ва илдиз массасини ошириш мақсадида 
тадқиқотлар олиб борилмоқда. 
Ширинмия ўсимлиги поясининг бўйи 150 см гача бўлиб тик ўсувчи, калта 
туклар билан қопланган, оддий ёки баъзан шохланган бўлади. Барглари кетма-
кет, тоқ патсимон, чўзинчоқ-эллипссимон бўлиб тукли безлар билан қопланган 
бандларда ўрнашган. Гуллари ранги хира бинафшаранг бўлиб, сийрак рўвак 
тўпгулда жойлашади. 
Ушбу ўсимликнинг кўпгина биологик хусусиятлари ва етиштириш 
технологиялари бўйича ўтган асрдан бошлаб қатор олимлар (Қ.Зокиров, 
Л.Е.Паузнер, 
А.Бадалов, 
Б.Тўхтаев, 
Г.С.Апросиди, 
О.Ашурметов, 
Ҳ.Қаршибоев, А.Қўзиев, Ҳ.Қўшиев ва бошқалар) ҳам ўзларининг тадқиқотлари 
натижаларини эълон қилганлар. 
Ширинмия экилган майдонларда сизот сувларининг сатҳи ва 
минераллашганлиги мониторинги. Тажриба майдонларида сизот сувларининг 
чуқурлиги ёз ойларида 1,26-1,60 м қишда эса 2,10-2,65 м атрофида ўзгаради. 
Уларнинг контурлар бўйича минераллашганлик даражаси 4 г/л дан 6 г/л гачани 
ташкил қилди. Тадқиқотлар натижалари асосида шундай хулоса қилиш 
мумкинки, тажриба майдонларига ширинмиянинг экилиши билан тузларнинг 
камайиши аста-секин, узлуксиз ҳолда рўй берди. 
Фенологик кузатувларнинг кўрсатишича, етарли намлик шароитида, 
ҳаттоки, кучли шўрланган ерларда ҳам ширинмия илдизлари яхши 
ривожланади. Ширинмия фреотофит бўлганлиги сабабли намли тупроқларда 
яхши ривожланади, илдизи қанчалик интенсив ривожланса, ер устки қисми ҳам 
шунчалик яхши ривожланади. 
Маълумки, ширинмия илдизи фармакологик жиҳатдан алоҳида аҳамиятга 
эга. Шу жумладан, унинг таркибида глицирризин кислотаси (илдизининг қуруқ 
массасига нисбатан 8 дан 23 % гача) илдиз тўқималарига калий, кальций, 
магний тузлари ионлари сўрилиши билан комплекс бирикмалар ҳосил қилади. 
Яъни бундан шуни қайд этиш мумкинки, тупроқ таркибидаги тузлар сизот 

---