«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика илмий-амалий анжумани

«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика онлайн илмий-амалий анжумани
Гулистон 2020 й. 17-18 апрель
268 
САРДОБА ТУМАНИ ТУПРОҚЛАРИНИНГ ШЎРЛАНИШ МАНБАЛАРИ 
Уразбаев И.У.–б.ф.д. доцент., Машарипов Н.К.-доктарант., Холматов О.И.-
ўқитувчи., Умаров Б.М. магистр. 
Гулистон дақлат унивеситети 
 
Мирзачўл – Сирдарё дарёсининг ўрта оқимининг чап соҳилида 
жойлашган бўлиб. Ўзбекистоннинг Сирдарё, Жиззах вилоятлари, Қозоғистон 
Республикасининг жанубий вилоятлари ва Тожикистон Республикасининг 
Зафарабод туманлари ҳудудларини ўз ичига 10 минг км
2
майдони эгалаган. 
Мирзачўл қия текислик бўлиб, шимол ва шимоли ғарбга томон паса боради. Ер 
юзасининг нишаблиги жанубий қисмида 0,006 ва шимолий қисмда 0,002 гача 
фарқ қилади. Жанубий- Шарқда денгиз сатҳидан баландлиги 273-385м, 
Шимолий қисми Сирдарё қайирида 240м ва Ғарбда Тузкон кўли қирғоқлари 
атрофида 230 м ни ташкил этади. Шимолий-Шарқда Сирдарё дарёси, жанубда 
Туркистон ва Нурота тоғларининг тоғ олди текисликлари билан чегарадош. 
Ғарбда аста-секин Қизилқумга туташиб кетади. Қизилқум билан Мирзачўл 
орасидаги табиий чегара Арнасой ботиғидан ўтади[2 ]. Сирдарё вилоятининг 
Сардоба, Оқолтин ва Мирзаобод туманинг марказий ва шимолий-ғарбий 
ҳудуди ҳамда Жиззах вилоятининг Мирзачўл, Дўстлик ва Зафаробод туманинг 
жанубий-шарқий ҳудулари Марказий Мирзачўл текислигида жойлашга. 
Сардоба тумани Ўрта осиё субтропик тоғолди-ярим чўл минтақасида 
жойлашга бўлиб иқлими континетал ва кам ёмғирли,ёзи иссиқ ва қуруқ, қиши 
мўътадил, кунлик ва йиллик ҳарорат ўртасида катта ҳрорат тебраниши мавжуд. 
Туманнинг ўртача йиллик ҳаво ҳарорати +13,3-15,0
0
С атрофида. Ҳароратниг 
энг юқори кўрсаткичи июн-июл ойларида бўлиб, у+27,2-29,0
0
С га,энг совуқ 
кунлар январ ойларида бўлиб,-0,3-2,3
0
С атрофидадир,қишда ҳароратнинг 
пасайиб кетиши Фарғона водийсидан вашимолий совуқ ҳаво овимларининг 
кириб келишига боғлиқ.Тупроқ ҳароратиянвар ойида ўртача 0,2-2,0
0
С бўлиб 
тупроқнинг юза қатлами музлайди бу, тупроқни шудгорлашда ва ювишда 
қийинчиликларни келтириб чиқаради. Атмосферадан тушадиган йиллик 
ёғингарчилик миқдори 300мм бўлиб асосий қисми қиш ва баҳор ойларига тўғри 
келади. Тупроқдан йиллик буғланишнинг миқдори 1600мм ни ташкил қилган 
ҳолда, тушадиган ёғингарчилик миқдоридан бир неч баравар кўпдир. Ҳавонинг 
нисбий намлиги нисбатан пастроқ кўрсаткичларда кузатилади, энг кам нисбий 
намлик июн-август ойларида қайд этилади, йиллик ўртача ҳаво намлиги эса 31-
48% атрофида тебраниб туради. 
Ёз ойларида ҳаво ҳароратини кўтарилиши намликни кўпроқ буғланишига 
олиб келади, бу ўз навбатида атмосфера ёғинининг йиллик ўртача меъёридан 

---