«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика илмий-амалий анжумани

Foydalanilgan adabiyotlar 
1.
A. Hamidov, M. Nabiyev, T, Odilov “O’zbekiston o’simliklari aniqlagichi” 
Toshkent “O’qituvchi” nashriyoti 1987-yil. 
2.
Xolmatov X “O’zbekistonning dorivor o’simliklari” Toshkent “Meditsina” 
nashriyoti 1994-yil. 
3.
Haydarov Q, Xojimatov Q “O’zbekiston o’simliklari” Toshkent “O’qituvchi” 
nashriyoti 1990-yil. 

---

«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика онлайн илмий-амалий анжумани
Гулистон 2020 й. 17-18 апрель
155 
БУХОРО ВИЛОЯТ ТУПРОҚ-ИҚЛИМ ШАРОИТИДА СОЯ 
НАВЛАРИНИНГ РИВОЖЛАНИШ ОНТОГЕНЕЗИ
Ҳамроева М.К. – б.ф.ф.д.(PhD), ассистент.
Бухоро муҳандислик-технология институти 
Соя ўсимлиги 
(Leguminosac)
дуккаклилар оиласига кириб авлодига бўлиб, 
турига “hispida”- дейилади. 70 дан ортиқ тури бор. Шундан энг кўп учрайдиган 
тури “Glycina hispida Moench” ва ёввойи соя “Glycina ugguriensis Rgl”. Соя 
ўсимлигининг ўсиши ва ривожланишидаги жараёнлар дуккаклиларга хос 
бўлган умумий қонуниятларга ўхшашдир. Ўсимликнинг онтогенез даври 
ўсимликларнинг ўсиши ва ривожланиш фазаларининг муддатий тавсифи 10 
талик шкала билан изоҳланади.
Соя уруғидан ўсимта тупроқдан ер устига чиқиши ноль шаклда 
ҳисобланади ва яна уруғ бериш ҳолатига етган ўсимлик, физиологик вояга 
етган ўсимлик дейилиди ва унинг шкаласи 10 деб белгиланган. Cоя 
ўсимлигининг ўсиш жараёнини қуйидаги босқичларга ажратишган: уруғпалла 
баргларининг пайдо бўлиши (0), биринчи учталик баргларининг ҳосил бўлиши 
(1), 4-дона учталик баргларининг ҳосил бўлиши (2), биринчи гулларнинг 
кўриниши (3), ялпи гуллаши (4), пояда биринчи дуккакнинг шаклланиши (6), 
дуккакларининг ҳосил бўлиши ва уруғнинг пишиб етилиши (7-10), 10 баллик 
шкала билан белгилади. Физиологик жиҳатдан пишиб етилган ўсимликнинг поя 
габитуси катталиги навнинг келиб чиқиш генотипига ва агротехник тадбирлар, 
ҳамда ташқи биологик омилларига боғлиқ бўлади [1,2,3]. 
Соянинг уруғи уч қисмдан иборат бўлиб: уруғ қобиғи, муртак ва уруғпалла 
баргларидан иборат бўлади. Уруғпалла соя уруғининг асосий қисмини ташкил 
қилиб, ўсимтани деярли икки ҳафтагача озиқ элементлари билан таъминлайди. 
Соянинг униб чиқишида тупроқни уруғпалла барглари билан кўтарилиб, бу 
барглар ўз навбатида қатқалоқни ёриб майсаларни кўтариб чиқади. 
1-расм.