Биогеография фанидан I курс 1 семестр 5140500 – “География ва иқтисодий билим асослари”учун

-ma’ruza. 
TEKTONIK HARAKATLARNING TURLARI,
OROGENEZ VA TOG’ BURMALARI JARAYONLAR METAMORFIZM VA 
UNING TURLARI. ASOSIY METAMORFIK TOG’ JINSLARI 
 
REJA: 
1.
Tektonik jarayonlarning sabablari va turlari
2.
Epeyrogenik yoki netektonik jarayonlarning mohiyati va
3.
mazmuni.
4.
Tog’ burmali harakatlar. Burma elementlari. Burmalarning
5.
morfologik tiplari.
6.
Uzulma yoki yorma (dieyunktiv) tiktonik jarayonlar va
7.
ularning relyefda aks etishi. 
8.
Geostruktura, morfostruktura va morfoskulptura
9.
tushunchalari.
10.
O’rta Osiyo O’zbekiston hududidagi relyef shakllarining geologik 
strukturalari bilan bog’liqligi.
 
 
A D A B I Y O T L A R: 
1.Qurbonov A. Geologiya, T.O’qituvchi 1992 54 – 62 betlar. 
2. Nazarov M.Z. Muxandislik geologiyasi va atrof- muhitni
muhofaza qilish, Toshkent “O’zbekiston” 1994 yil 
3. B.N.Turskiy, Turskiy G.V. Geologiya. Minsk, “Visshaya
shkola” 1985 g 
4. Xain V.Ya.Makatlov A.E.Obshaya tektonika M.Nezra 1985
5. Kosgen Yu. A. Tektonike, “Nedra” Moskva 1983 g. 
 
Yerning ichki ya’ni endogen jarayonlarining bosh jarayoni tektonik 
jarayonlar hisoblanadi. Yer po’stining va yer ichki qismining umumiy va 
xususiy harakat qonunlarini tektokina fani o’rgandi. Yerning ichki qismida ruy 
beradigan va yer yuzasida notekisliklarni ya’ni burmalarni vujudga 
keltiradigan harakatlar tektonik harakatlar deyiladi. Tektonika so’zi – qadimgi 
yunon tilida qurilish, tuzilish, struktura ma’nolarida ishlatiladi. Tektonik 
harakatlar natijasida yer po’stida tekis ustma – ust joylashgan qatlamlar, 
bukilib, burmalanib, yoki keskin uzilib yer yuzasida relyefning keskin, bir –
biridan farq qiluvchi shakllarini xosil qiladi. Yer po’stini tashkil etgan 
qatlamlarning 
shakli 
o’zgarib, 
yani 
deformatsiyalanib 
burmalanadi. 
Burmalarning turli joylarida uzilib, turli uzilmalar hosil bo’ladi. Yer po’stida 

---

turli strukturalar vujudga keladi. Tektonika yer qobig’ining harakatlanishi va 
deformatsiyalanishi natijasida xosil bo’lgan geologik strukturalar hamda 
ularning joylashish qonuniyatlari va taqqiyoti haqida baxs yuritadi. Tektonik 
harakatlar asosan uch xilga bo’linadi: