"Biofizikadan amaliy mashg’ulotlar" o’quv qo’llanmasi umumiy biofizika kursining fizikа-kimyo va elektrobiologiya bo’limlariga taаlluqli amaliy mashg’ulotlarning nazariy va amaliy masalalarni o’z ichiga oladi

O`lchash ishlarining bajarilishi.
Dastlab tok to`g`rilagich asbobi bilan ko`rsatmasi 
yordamida tanishib chiqiladi. So`ngra mikroelektroforez moslamasining qutblanmaydigan 
elektrodlariga (mis sterjenchalarga) ulangan simlar tok to`g`rilagich asbobining chiqish 
klemmalariga ulanadi. Tok to`g`rilagich elektr tarmog`iga ulanib, undan mikroelektroforez 
kamerasiga 100 V kuchlanishga ega tok beriladi. Keyin esa mikroskop ko`rish maydonidagi 
achitqi zamburug`i hujayralarinnng kataklar uzra harakati kuzatiladi, ya`ni hujayralarning qaysi 
qutb tomon siljitganligi aniqlab olinadi, va ularning harakat tezligi, ya`ni alohida hujayraning har 
bir kichik katakning bir tomonidan ikkinchi tomoniga borib yetishi uchun ketgan vaqt 
sekundomer yordamida o`lchab olinadi. Shu xildagi ishlar albatta 5-6 marta takrorlanishi shart. 
So`ngra tok manbai o`chirilib, elektrodlarning qutblari almashtiriladi va kameraga yangidan 100 
v kuchlanishli tok beriladi-da, avvalgidek, hujayralarning bir katakdan o`tish vaqti o`lchab 
olinadi. O`lchash ishlari tamomlanganidan so`ng, tajribada topilgan vaqt-qiymatlarining o`rtacha 
kattaliklari, qutb holatlarining har biri uchun alohida-alohida hisoblab topiladi. Chizg`ich 
yordamida figurali sifonchalar uchlariaro masofa (I) o`lchanadi. Testr yordamida o`sha masofaga 
to`g`ri keladigan kuchlanish ham o`lchanadi. Goryaev kamerasi kengligi (5 = P.P05 sm) 
inobatga olinib, achitqi zamburug`i hujayrasining o`rtacha elektroforetik tezligi hisoblab topiladi, 
ya`nitopilgan kattalikni 11-formulaga qo`yib, achitqi zamburug`i hujayrasnning 
ζ
-kattaligi 
hisoblab topiladi. 
Elektr maydoni kuchlanganligini aniqlash. Elektr maydoni kuchlanganligini aniq belgilash 
uchun, dastlab, mikroelektroforez amalga oshirilayotgan kameradan, o`tayotgan tok kuchi (mA) 
va zanjirdagi kuchlanish (I
3
) o`lchab olinadi. So`ngra elektroforetik kamera o`rniga kaliy xlorid 
eritmasi quyilgan Petri chashka joylashtirilib, chashkadagi eritmaga figurali sifonchalarning 
kalta bandlari tushiriladida zanjirdan o`tayotgan tok ma`lum bir kattalikka kelib 
turg`unlashmaguncha quyilgan kuchlanish kamaytirib boriladi va tok miqdorining 
turg`unlashgan holatiga mos keladigan kuchlanishi (U
3
) kattaligi yozib olinadi. Ish paytida 
o`lchab olingan kuchlanish bilan kaliy xlorid eritmasida o`lchab olingan kuchlanisharo ayirma 
zanjirdagi (kameradagi) maydon kuchlanganligi (U
ya
) ning haqiqiy kattaligini beradi, ya`ni 
U
ya
=U
y
-U
3

---

49 
E-potensialni hisoblashga misol. Tajriba sharoitida achitqi zamburug`i hujayrasining S=0,005 sm 
(Goryaev kamerasidagi kichik kvadrat tomonlarining uzunligi) masofani bosib o`tishiga ketgan 
vaqt t = 10 sek, maydon kuchlanganligi E = 10 (V/z) sm ga teng bo`lganda, hujayraning 
elektroforetik tezligi U shunday topiladi: 
U=((sl) / (tv)) = ((5·10
-3
·3,3) / (10*10)) = 1,3 · 10
-4
sm.sek.
-1
V
-1
Topilgan mazkur kattalikni 140 ga ko`paytirib, achitqi zamburug`i hujayrasining voltlarda 
ifodalangan