Biofizika

n/n₀ = e^-vd .
Mazkur tenglama eks’onentsial egri chiziqni ifodalab, yuqorida ko’rsatib o’tilganidek, ko’’chilik hujayralarning tirik qolish egri chiziqlari shu xil shaklga ega bo’ladi va hujayraning bir zarbdan faolsizlanish jarayonini aks ettiradi.

Agarda hujayralarning faolsizlanishi uchun birdan ko’’ tegishlar talab etilsa, u holda faolsizlanish jarayon 2­tenglama orqali tasvirlanib, tirik qolish egri chizig’i sigmasimon shaklga ega bo’ladi. bunday egri chiziq, yarim logarifmik koordinatalar sistemasida, yelkaga ega bo’ladi. yelka kengligi test ­ reaktsiya yuz berishi uchun talab etiladigan tegishlar soni bo’lib, u tegishlar sonining oshishi bilan ortib boradi. yelka kengligini ifodalovchi mazkur kattalik, nishonga tegadigan zarblar soni, deb ham yuritilgan.

Tenglama (3) ni logarifmlab, quyidagini hosil qilamiz:

ln n/n_o= -vd .
Mazkur tenglamaga binoan, nurlantirilgan hujayralardan 37%i tirik qolishi uchun vd₃₇ = 1, demak, nishon hajmi v = 1/ d₃₇ bo’lishi shart. nishon kattaligini hisoblab to’ish uchun quyidagilar bajariladi. agar nur dozasi 1 gr bo’lsa, 1 g hujayra massasi tomonidan yutiladigan energiya 6,24 x10¹⁵ ev ni tashkil etadi. nishonning zararlanishi uchun zarur o’rtacha energiya 60 ev ga teng deb hisoblansa, yutilgan dozani tegishlar soni orqali ifodalab, nishon hajmining 6,24x10¹⁵ / 60 = 1,04x10¹⁴ g^­1 ga teng ekanligini to’amiz. shu asosda grammlarda ifodalangan nishon massasini to’ish mumkin. masalan, agar d₃₇=10 gr bo’lsa, u holda nishon kattaligi taxminan 10^­13 g ga teng bo’lib, kattalik yadro massasiga yaqin keladi.

Tenglamadan foydalanib, ferment molekulalari, faglar, dnk li viruslar va bahzi bir ga’loid hujayralarni aktivsizlantirish orqali to’ilgan nishon kattaliklari, o’sha obhektlarning, fiz­ximiyaviy metodlardan foydalanib to’ilgan molekulyar massalari bilan taqqoslanganda qoniqarli mos kelishlar qayd etilgan.

Yuksak echu (l’e) va zich ionlanish hosil qiladigan radiatsiya ishlatilganda, ionlanish shunchalik zich bo’ladiki, nishonning bir zarbli zararlanish farqlantirish qiyinlashadi va tegish endi nishon hajmi bilan emas, balki uning ko’ndalang kesimi bilan belgilanadi.

Ionlantiruvchi nurlarning yaxlit organizmga tahsiri. Organizmlarning solishtirma nur sezgirligi, ionlantiruvchi nurlarning sut emizuvchilarga tahsiri, o’tkir va strunkali. Sut emizuvchilarning nurlanishdan keyingi sog’ayishi. Odam nur xastaligi, davrlari-birlamchi o’zgarishlar davri, yolg’on sog’ayish va xastalikning yorqin namoyon bo’lish davrlari, dastlabki sog’ayish davri, strunkali nur xastaligi.

Ionlantiruvchi nurlarning hujayraga tahsir etish mexanizmini aniqlash radiobiologiyaning asosiy muammolaridan biridir. bu muammoning hal etilishi muhim nazariy ahamiyatga ega bo’lib, nur tahsiridan yuzaga keladigan hujayraviy zararlanishlar yoki shu xil zararlanishdan sog’ayishga olib keluvchi jarayonlarning tabiatini tushinishga imkon beradi. har qanday murakkab biologik sistemaning nurdan zararlanishi asosida sistemadagi har xil hujayralarning nur tahsiriga ko’rsatadigan reaktsiyalari yotadi.

O’tgan davrda hujayraviy radiobiologik fenomenga doir katta miqdorda, keng qamrovli eks’eremental mahlumotlar to’’langan bo’lib, ular nurlantirilgan hujayralarning morfologik, morfo – funktsional va bioximiyaviy o’zgarishlari, nurdan zararlanish avj olishining kinetikasi, nurlantirilgan hujayralar ‘o’ulyatsiyasida sodir bo’ladigan halokatning miqdoriy tahliliga bag’ishlangan ilmiy mahlumotlarni o’z ichiga oladi.