Bino va inshootlar

chiqarish
jarayonlarini 
bajarishga mo‘ljallangan, yopiq hajmni tashkil etuvchi tayanch, to‘sma 
yoki har ikkala maqsadga xizmat qiluvchi konstruksiyalardan ibo- rat 
qurilish tizimi tushuniladi. Inshoot deganda, har xil turdagi ishlab 
chiqarish jarayonlarini bajarishga, materiallar, buyumlar, asbob-usku- 
nalarni saqlashga, odamlarning vaqtincha bo‘lishiga, odamlar, yuklar va 
boshqa narsalarni olib o‘tishga mo‘ljallangan. tayanch, to‘sma yoki har 
ikkala maqsadga xizmat qiluvchi konstmksiyalardan iborat hajmiy, yassi 
yoki chiziq tarzidagi qurilish tizimi tushuniladi. 
Sanoat binolari fanida ishlab chiqarish korxonalari, binolari va in- 
shootlarining hajm-fazoviy va konstruktiv echimlarini ishlab chiqish, 
ularni loyihalash va konstruksiyalash masalalari o‘rganiladi. 
Sanoat korxonalarini qurish va rekonstruksiya qilish samaradorli- 
gini yanada oshirish ko‘p jihatdan qurilish tcxnikasini takomillashti- 
rishni, ishlab chiqarish binolarining progressiv turlarini yaratishni, 
qurilish materiallarini (ayniqsa, mahalliy ashvolar asosida olinadigan- 
larini) ko‘proq ishlab chiqarishni, narxini kamaytirishni, qurilish mud- 
datini qisqartirishni. mehnat unumdorligini oshirishni, qurilish sifatini 
yaxshilashni va yanada industriallashtirishni talab etadi. 
Bino va inshootlarning xizmat muddatini oshirish, ularni eks- 
pluatatsiya qilish va ta’mirlash uchun ketadigan sarf-xarajatlarni 
kamaytirishga olib kelishi tufayli katta iqtisodiy ahamiyatga ega. 
SHuningdek, ishlab chiqarish korxonalarini progressiv ko‘p marta tak- 
rorlanadigan loyihalar asosida qurish muhim ahamiyatga ega. Ishlab 
chiqarish korxonalari sexlarini bir-biriga ulab qurish (bir torn ostida bir- 
lashtirish) ham xarajatlarni ancha qisqartirishga olib keladi. Ustunlar- 
ning yirik kataklaridan foydalanish, ishlab chiqarish korxonalarini bir 
qavatli yaxlit imoratga joylashtirish, ba’zi texnologik jihoziarni ochiq 
maydonchalarga chiqarish inshootlarning texnologik o‘zgartirish im- 
koniyatlarini kengaytiradi, mehnat sharoitiarini yaxshilaydi va qurilish 

---

35 
narxini kamaytiradi. Sanoat binolari va inshootlarini qurishda samarali 
zamonaviy quri-lish materiallarni, yig‘ma elementlarni qo‘llashga, sifati 
yax- shilangan engil, iqtisodli, yirik o‘lchamli, zavodda yuqori darajada 
tayyorlangan konstruksiyalardan foydalanishga e’tibor berilsa, quri- 
lishning narxi pasayadi, metail sarfi kamayadi. inshootning chidam- Hligi 
oshadi, arxitekturaviy ifodasi yaxshilanadi. Sanoat binolarini loyihalash 
va qurishda ekologik muammolarning echimiga ham alohida e’tibor 
qaratilishi lozim. Atmosferaga chiqindilarni tashlash- ni cheklash va 
to‘xtatish, shovqin va vibratsiyaga. Elektr va magnit maydonlari, nurlarni 
chiqishiga yo‘l qo‘ymaslik, ish joyiarini yori- tish, normal haroratni 
ta’minlash, havoni tozalash kabi muhim masa- lalar doim diqqat 
markazida turishi lozim. SHunday qilib, yuqorida keltirilgan barcha 
talablarga javob beradigan inshootlarni loyihalash va qurishni amalga 
oshirish sanoat binolari qismining asosiy vazi- falaridan hisoblanadi.