Bino va inshootlar

8.2 -RUSM.
Yig‘ma temir-beton ustunda po‘latli detallarni joylashuvi: 1-
po‘latli taxtacha zulfinlar bilan; 2 kran osti to‘sinining mahkamlash detali; 3-ustunni 
ko‘tarish uchun quvurcha; 4 kran osti to‘sinini tayantirish uchun po‘latli tayanch 
taxtacha; 5-tashqi devorni mahkamlash uchun mo‘ljallangan elementlar. 
Karkas materiali u qabul qiladigan kuchli va kuchli bo‘lmagan ta’sirlar tavsifi, 
oraliqlar o‘lchamlari, ustunlar qadami. bino balandligi, qurilish joyi, o‘tga 
chidamlilik talablari hamda texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichiarga asoslanib qabul qilinadi. 
Zamonaviy qurilish sanoatida asosan, yig‘ma temir-betonli karkaslar ishlatiladi. 
Karkas ustunlari.
Ustunlar ko‘prik kranli va kransiz binolar uchun 
mo‘ljallanadi. Konstruktiv echimi bo‘yicha bir shoxli va ikki shoxli ustunlar 
tayyorlanadi. Binoda joylashgan o‘rni bo‘yicha chetki, o‘rta bo‘ylama qatorlar va 
chetki ko‘ndalang qatorlarda qo‘llaniladigan ustunlar mavjud (5.
]-8.2-rasmlar).
Pol to‘shamasidan ko‘taruvchi yopma konstruksiyalar pastki sathi- gacha 
balandligi 9,6 m gacha bo‘lgan ko‘prik, kransiz binolarda qo‘llaniladigan 
ustunlarning kesimi 400x400, 500x500. 600x500 mm qabul qilinadi. Kesimi 
400x400 mm bo‘lgan o‘rta qatorlar ustunlari ustida to‘sinlar tayanishini yaxshilash 
maqsadida maxsus rafaqlar loyihalanadi. Kransiz bino balandligi 9,6 m dan oshsa, bu 
vaqtda kranli binolar uchun mo‘ljallangan ustunlar ishlatiladi. 
Ko‘prik kranli binolarda qo‘llaniladigan ustunlar kran usti va kran osti 
qismlaridan iborat. O‘rta qatorlarning ustunlari ikkitadan, chetki qatorlarning 
ustunlari bittadan rafaqqa ega bo‘ladi.
CHetki va o‘rta qatorlar ustunlarining qadami 6 m bo‘lganda ularning kesimi 
400x600 va 400x800 mm. 12 m bo‘lganda esa 500x800 mm qabul qilinadi. 
9.

---

95 
Kranlar yuk ko‘tarishi 30 t gacha va bino balandligi 10,8 m dan osh- ganda ikki 
shoxli ustunlar ishlatiladi. Ular bosqichli va bosqich-rafaqli bo‘lib, mos holda chetki 
va o‘rta qatorlar ustunlari sifatida qabul qilina- dilar. Ustunlar balandligi 10,8 dan 18 
m gacha bo‘ladi. 
Ustunni 0 belgidan pastga chuqurlashtirish kattaligi uni xili va balandligi, 
kranlarning yuk ko‘tarish qobiliyati, pol satxdan pastda xonalarning mavjud 
bo‘lishligiga bog‘liq holda qabul qilinadi. Osma jihozlari bo‘lgan yoki bo‘lmagan 
binolarda ustunlarning poydevorlarga o‘rnatish chuqurligi 0,9 m olinadi. Ko‘prik 
kranli binolarda to‘g‘ri to‘rtburchak kesimli ustunlar qabul qilinsa, chuqurlashtirish 
kattaligi 1.0 m; ikki shoxli ustunlar qabul qilinib, ularning balandligi 10,8 m bo‘lsa - 
1,05 m; 12,6-18 m bo‘lsa - 1,35 m; yuk ko‘tarishi 50 t dan ortiq kran loyihalangan 
bo‘lsa, 1,6 m qabul qilinadi.Ustunlarning ijobiy konstruktiv echimlariga silindrik 
ko‘rinishdagilari misol bo‘ladi. Bu echimni qo‘llash beton sarfini 30-50 %, po‘latni - 
20-30 % ga kamay- tirish imkoniyatini yaratadi.