Bino va inshootlar

7-Ma’ruza: O‘quv–tarbiyaviy yo‘nalishga mo‘ljallangan, oliy
ta’lim, kadrlar tayyorlash binolari
Reja.
1.O‘quv–ta’lim muassasalari binоlari.
2.Jamoat binolarining asosiy texnik– iqtisodiy ko‘rsatkichlari.
Tayanch iboralar:H
ajm-rejaviy, funksional-texnologik, oliy ta’lim,
kadrlar tayyorlash, funksional protsesslar,akustik, gorizontal va vertikal
kommunikatsiya.
Jamoat binolarining asosiy xususiyati bu, ularning ko‘rinishlarini
xilma-xilligi va bundan kelib chiqadigan, funksional protsesslarning xam
xilma-xilligidir. O‘ziga xos xususiyati esa, ularda ko‘p mingli odamlarning bir
joyda yig‘ilishdir. Masalan, oliy o‘quv yurtlarining binolarida bir vaqtni o‘zida
bir necha ming talabalar bo‘lishi mumkin, ko‘p qavatli ma’muriy, loyixa va
boshqa idoralarda besh ming va undan ortik xizmatchilar bo‘lishi mumkin.
Universial sport zallarida esa bir vaqtning o‘zida 15-20 ming tomoshabin
yig‘ilishi mumkin. Jamoat binolarining ba’zi turlarida yong‘in xavfi juda
yuqori bo‘ladi. CHunki ularda juda tez yonadigan materiallar, uskunalar
(teatrlarda dekoratsiyalar, tadqiqot
idoralarida tajribaviy uskunalar va
boshqalar) bir joyda yig‘ilgan bo‘ladi.

---

144
Jamoat binolarining xarakterli xususiyati esa, ularda xar xil parametrli
xonalarning birgalikda joylashuvidir (ya’ni,
xar xil maydonli, balandlikli).
Jamoat binolarining
muxim
xususiyati bo‘lib,
ularning arxitekturaviy badiy obrazi xisoblanadi.
O‘quv muassasalari
Umumta’lim 9 yillik maktablarning loyihalanishi bir smenali
mashg‘ulotlarga hisoblanib, sinfda o‘quvchilar soni 35 nafardan oshmagan
holda, kelajakda 30 nafarga mo‘ljallangan bo‘lishi kerak. Maktabning
sig‘diraolishlik miqdori sinflar soni bo‘yicha 1 dan 4-sinf va 5 dan 9-sinf
patoklarining sonini hisobga olgan holda aniqlanadi, patoklarning har xil
nisbati ko‘zda tutilishi mumkin (mahalliy sharoitdan kelib chiqqan holda).
Maktabning hisobiy eng katta sig‘diraolishlik miqdori, qoida bo‘yicha, 36
sinf/1260 o‘quvchi dan oshmasligi shart.1-4-sinflar ta’limi uchun boshlang‘ich
maktablar bazaviy 9 yillik maktabdan alohida joylashtirilishi mumkin.
Boshlang‘ich maktablarni bolalar muassasalari bilan birlashtirilgan holda
loyihalash mumkin ( ushbu normalarning 2.26, 3.8, 3.13 va 3.14 bandlarining
talablarini hisobga olgan holda).
Asoslangan hollarda sinflar to‘ldirilishligi kamaytirilgan maktablarni
loyihalashga ruxsat etiladi: 9 yillik – sinfda 20-24 nafar o‘quvchiga,
boshlang‘ich (4 yillik) sinfda 10-12 nafardan 20-30 nafargacha o‘quvchiga.
Davlat
mablag‘i
hisobiga
quriladigan
maktablarni
loyihalashda
kattalashtirishlik maqsadga muvofiqligi hisobga olinishi kerak; bunda sinflar
to‘ldirilishligi kamaytirilgan maktablar kamaytirilganlik soni bitta patok
o‘quvchilar sonidan oshib ketmasligi zarur.
Umumiy tipdagi va qobiliyatli bolalar uchun internat maktablar 1 dan 9-
sinfgacha o‘quvchilar soni sinfda 20-24 nafar qilib bitta yoki ikkita patokka
mo‘ljallab loyihalanadi.
Maxsuslashtirilgan maktablar va jismoniy, hamda aqliy rivojlanishida
nuhsonlari bor (eshitish va nutqida, ko‘rish, tayanchharakatlantiruvchi
organlarida nuhsonlari bor, hamda aqliy qoloqlik, eslash qobilyati nuhsonli )
bolalarni o‘qitish uchun internat maktablar SHNQ 2.08.07 ga asoslangan holda
loyihalanishi shart.
Umumta’lim maktablari va internat maktablarning tarkibi va xonalarining
maydonlari o‘quv dasturlarini, o‘qitish va tarbiyalashning ijtimoiy-pedagogika
va texnologik talablarini hisobga olgan holda O‘zR Ta’lim Vazirligining
loyihalashda idoraviy qurilish normalariga asoslanib qabul qilinadi.
Maktab va internat maktablarning o‘quv xonalari maydoni 14-jadval
ko‘rsatkichlarini hisobga olgan holda qabul qilinishi zarur.

---

145
O‘quv xonasining 10-12 nafar o‘quvchiga mo‘ljallangan maydoni 36
m
2
dan, 15-20 nafar o‘quvchiga mo‘ljallangan maydoni 40 m
2
dan kam
bo‘lmagan miqdorlarda bo‘lishi kerak.
O‘quv-to‘garak mashg‘ulotlari va uzaytirilgan kun uchun universal
xonalar, internat maktablarda o‘yinlar uchun xonalar maydoni 30 m
2
dan kam
bo‘lmasligi kerak. Xonalar soni maktabning sig‘diraolishlik miqdoriga
asoslanib loyiha topshirig‘i bo‘yicha qabul qilinadi.
14-jadval
Xonalarning nomlanishi
Maydoni, m
2
hisobiy
birlikka
xonalar
1
2
3
Umumta’lim tipli sinf va o‘quv kabinetlari:
-
sinfda 30 o‘quvchiga
-
sinfda 35 o‘quvchiga
-
o‘rta maxsus o‘quv muassasalarida guruhda 30
nafar o‘quvchi bo‘lganda
2,0
1,7
2,0
60
60
60(54)*
-
jumladan ,
1
/
2
guruh (15 o‘quvchi)
-
oliy o‘quv yurtida, kvalifikatsiya
oshirish institutlarida - 24-25 talabaga
(eshituvchiga) - jumladan,
1
/
2
guruh
( 12talaba)
2,6
2,2-2,4
3,0-3,3
40
54-60
36-40
Maktablarda tabiiy fanlar tajribaxonasi, chizmachilik
va rasm kabinetlari:
-
30 o‘quvchiga
-
35 o‘quvchiga
2,2-2,4
1,9-2,0
66-72
66-72
Maxsus professional-texnik yo‘nalishli laboratoriya va
kabinetlar:
-
o‘rta mahsus o‘quv muassasalarida o‘quvchilar
guruhlari
-
jumladan
1