Bino va inshootlar qurilishi

3-ilova 
Montaj parametrlarini aniqlash va kran tanlash. 
Konstruksiyalar elementlarining asosiy montaj parametrlariga quyidagilar kiradi: 
Q
m
– kranning montaj og‗irligi, t da; 
N
k
– montaj qilish balandligi (kran ilmog‗ining yuk ko‗tarish balandligi), m da;
L
m
– kran ilmog‗ining qulochi, m da; 
L
str
– kran strelasining kerakli uzunligi, m da; 
Kranning montaj oralig‗i montaj qilinayotgan element og‗irligi bilan ko‗taruvchi moslama (yoki 
asbob) og‗irligining yig‗indisiga teng (ilmoq, traverslar, tortqi osib qo‗yiladigan xavozalar va 
xakazolar). 
Q
m

Q

q 
Q – montaj qilinayotgan konstruksiya og‗irligi, kg yoki t da 

q – montaj moslamalarning og‗irligi, kg 
yoki t da. 
Konstruksiyalarni montaj qilish uchun kran tanlashda montaj og‗irligi eng og‗ir va eng baland 
elementga qarab tanlanadi yoki montaj jarayonini 2 komplektga bo‗lib, har qaysi komplektda qaysi 
element xarakterli bo‗lsa, shunisiga qarab tanlanadi. 
Bizning misolda: 
a) tomga quyilgan to‗sinlarning montaj og‗irligi 
Q
т
м

Q 


q 

10 

0,991 

10,99 t 

q=0,991 – 18 metrli to‗sinni montaj qilish uchun kerakli bo‗lgan traversaning og‗irligi 
b) tom yopma plitasining montaj og‗irligi, plita og‗irligi bilan bir ko‗tarishda 3 ta plita ko‗taradigan 
traversa og‗irligiga teng (traversa 10t plita ko‗tarishga mo‗ljallangan). 
Q
П
М
3

3 x 3t 

0,904 

9,9 t 
Ikkita plitani ko‗targandagi montaj og‗irligi 
Q
П
М
2

2 x 3 

0,904 

6,9 t 
3t – plita og‗irligi. 
v) o‗rtadagi ustunlarning montaj og‗irligi 
Q
У
М

15 

0,24t 

15,25 t 
g) kran osti to‗sinining montaj og‗irligi 
Q
ПБ
М

8,3 

0,935 

9,25 t 
Konstruksiyalarni loyiha bo‗yicha o‗rnatishda kran ilmog‗ining yuk ko‗tarish uchun talab 
qilinadigan balandligi quyidagi formula bilan aniqlanadi: 
N
k 

h
o

h
e

h
z

h
c 
, m 
h
o 
– kran turgan joydan montaj qilinayotgan elementgacha bo‗lgan masofa. 

---

Masalan: h
o 
– ustunda, o‗zini balandligiga teng, kran ostki to‗sinida ustun qanotigacha bo‗lgan 
masofaga teng. To‗sinda ustun balandligiga teng. YOpma plitada esa ustun balandligi bilan to‗sin 
balandligining yig‗indisiga teng. 
h
e
– montaj qilinayotgan elementning qalinligi yoki balandligi, m da; 
h
z
– ehtiyotdan qoldiriladigan oraliq – 0,5 m d; 
h
s
– strop (ilmoq) balandligi, m da. 
Kran strelasi uchining talabga muvofiq keladigan balandligi quyidagicha topiladi: 
N
str

N
k 

h
p
bu erda h
p 
– kran ilmog‗idan to strela boshigacha bo‗lgan eng qisqa masofa (yoki polispastda uzunligi 
h

1,5 m). 
Strela boshi balandligini va ilmoq balandligini montaj qilinayotgan hamma elementlar uchun topib 
chiqamiz; 
a) to‗sin uchun 
N
т
к

9,8

1,6

0,5

4,6

16,5m
N
т
стр

16,5

1,5

18m 
b) yopma plita uchun 
Birdaniga 3 ta plitani ko‗targanda:
N
П
к
3

11,4

0,3

0,5

3,5 

15,7m 
N
П
к

15,7

1,5 

17,25m 
Ikkita plitani ko‗targanda: 
N
П
к
2

11,4

0,3

0,5

2,5 

14,7m 
N
П
стр
2

15,7

1,5 

17,25 
v) Ustun uchun: 
N
у
к

h
e 

h
z 

h
s

10,8

0,5

1,5

12,8m 
N
у
стр

12,8

1,5

14,3m 
g) Kran osti to‗sini uchun: (PB) 
N
ПБ
к

6

1,5

0,5

3,5

11,5m 
N
ПБ
стр

11,5

1,5

13m 
III. Kran strelasi qulochi L ni grafik usulda, hamda analitik usulda aniqlaymiz. Buning uchun montaj 
qilinayotgan hamma elementlarni bo‗ylama kesimini chizamiz. 
Kranni strela o‗qini olishda shuni e‘tiborga olish kerakki, nuqta (A) montaj qilish havfsizlik qilish 
qoidasiga binoan – a – masofa montaj qilinib bo‗lgan element qirasidan a 

1,5m masofada o‗tish 
kerak, yoki a

1m masofada montaj qilinayotgan element qirasidan o‗tish kerak (3-rasmga qarang).
Montaj qilinayotgan element o‗qi bo‗ylab N
str
masofani olamiz va V nuqtani topamiz. Strela o‗qi 2 ta 
nuqta A va V orqali o‗tib kranning sharniri mahkamlangan S nuqtagacha olib kelamiz. Agarda kran 
tanlanmagan bo‗lsa, unda h
sh

1,5m qilib olinadi. (h
sh
– kran turgan joydan kran sharnirgacha yoki 
sharnir o‗qidan to kranning aylanish o‗qigacha bo‗lgan masofa). Agarda kran tanlangan bo‗lsa, unda 
bu kattaliklar kranni pasporti orqali aniqlanadi. Kran strelasi qulochi L quyidagi formula bilan 
aniqlanadi. 
L

2
в



 c 
Bu erda noma‘lum kattalik faqat

- qilinayotgan element o‗qidan to S nuqtagacha bo‗lgan masofa, 
buni grafik usulda (agar chizma to‗g‗ri chizilgan bo‗lsa, masofani o‗lchab topiladi) yoki analitik usulda 
ham topish mumkin.