Bino va inshootlar qurilishi

 
Blok forma
(16.4-rasm) bu blok forma, bir turli ikki va uch pog‗onali poydevorlarni 
betonlashda qo‗llaniladi. Forma o‗rnatiladi va betonlangandan so‗ng kran bilan ko‗chirib olinadi.
Konstruktiv bajarilishi bo‗yicha blok forma buzib olinmaydigan (ne raz‘emnaya) va 
buzib olinadiganlarga (raz‘emnaya) bo‗linadi. Birinchisi betonlangan poydevorlardan domkratlar 
yordamida, ikkinchisi maxsus ajratib olinadigan moslama bilan olib qo‗yiladi. Blok formani to‗g‗ri 

---

ishlatilsa, qayta ishlatilishi 150-200 martagacha boradi. Buzib olinmaydigan (ne raz‘emnaya) qolip 
ishlridagi mehnat sarfi taxminan 0,15 odam- soat/m
3
ga teng.
Yirik shchitli qoliplar
- qolip panellaridan yig‗iladi. Bu panellarni o‗lchamlari 
betonlanayotgan imorat yacheykasiga teng. 17.5-rasmda unifitsiyalangan yirik shitli qolip 
konstruksiyasi ko‗rsatilgan.Bu qoliplar, devor oralig‗i 2,7...6,3 m, qalinligi 12...30 sm va qavat 
balandligi 2,8-3,0 m bo‗lgan monolit binolarni betonlash uchun qo‗llaniladi.
3-ilova 
3. Yirik shchitli qolip. Orayopmalar qolipi 
Qolip balandroq yuk ko‗taruvchanlik qobiliyatiga ega yuzasi 3...20 m
2
li shchitlardan iborat 
bo‗lib katta yuzaga ega konstruksiyalarda qo‗llaniladi. Qolip elementlari paluba va uni ushlab 
turuvchi progon va qovurg‗alardan iborat. Qolip shchitlari o‗lchovlarini oshirish mehnat sarfini keskin 
kamayishiga va jarayonlarni majmuali mexanizatsiyalashni to‗liq amalga oshirishga imkon beradi. 
Yirik shchitli qolip qo‗llanilishida eng universal va mobil bo‗lib , konstruksiyalar sifatini tutashuvlar( 
birikmalar) soni kamayishi hisobiga keskin oshirishga imkon beradi, va bu holatda shchit balandligi 
betonlash yarusi balandligiga teng qilib olinadi. 
Qolip turli xil inshootlarni yirik o‗lchamli konstruksiyalarini barpo etish uchun mo‗ljallangan 
bo‗lib, ularni o‗rnatish va echish faqat kranlar yordamida amalga oshiriladi. Qolip shchitlari yuk 
ko‗taruvchi bo‗lib, paluba, shchitning bikirlik elementlari va yuk kutaruvchi konstruksiyalardan 
iborat. Bunday shchitlar surilar, o‗rnatuvchi va va birinchi bor tug‗rilovchi tirgaklar va rostlovchi 
domkratlar bilan jihozlanadi. 
Yirik shchitli qolip amalda bino va inshootlarning poydevor, tashqi va ichki devorlar, 
ustunlar, ora yopmalar kabi barcha konstruktiv elementlarida qo‗llanilishi mumkin.Bu qolip turar joy 
va fuqaro binolarini qurilishida keng tarqalgan . Ko‗p qavatli turar joy binolarini qurilishida yirik 
shchitli qoliplar qo‗llanilganda tashqi devorlar zavodda tayyorlangan yig‗ma keramzitbeton 
panellardan yoki g‗ishtdan bo‗lgani ma‘qul. Ichki yuk ko‗taruvchi devorlar monolit temirbetondan 
bajariladi. YOpmalari to‗sinli va to‗sinsiz bo‗lgan yuk ko‗taruvchi ustunlardan iborat konstruktiv 
sxema keng tarqalgandir. Tashqi devorlari yig‗ma yoki g‗ishtdan bo‗lgan binolarda montaj ishlarini 
beton ishlaridan bir qavatga orqada qolishi maqsadga muvofiqdir. 
Betonlanadigan konstruksiyani qalinligi va yuzalar sifatiga bo‗lgan talablar asosida qolip 
shchiti yuk ko‗taruvchi karkas va betonlash yuzasiga tug‗ri keluvchi palubadan yasaladi yoki qolip 
panel qulflar sistemasi bilan bog‗langan alohida inventar shchitlardan yig‗iladi. Ikki qarama –qarshi 
turuvchi qolip panellar bir-bir bilan betonlashga qadar bulajak beton konstruksiyasi ichidan o‗tuvchi 
gorizontal vintli tortqilar bilan bog‗lanadi. Qolip turg‗unligini ta‘minlash va tug‗rilash uchun uchun 
mexanik vintli domkratlar va rostlovchi konstruksiyalardan iborat turli xil tirgaklar va tirgovichlar
sistemasi qo‗llaniladi (16.6-rasm). 
16.6-rasm. ―Meva‖ firmasining devor uchun yirik shchitli qolipi: 
a – karkasli; b – karkas-shchitli; 1 – shchit karkasi; 2 – vintli tortqi; 3 – konsolli surilar; 4 –
tirgak; 5 – mexanik domkrat; 6 – devor sokoli; 7 – tirgak-tortqi;
8 – paluba; 9 – fiksator. 
Devor qoliplari ikki bosqichda o‗rnatiladi.Oldin karkas armaturasi montaj qilinadi, keyin 
devorni bir tomonidan qavat balandligi bo‗yicha qolip va ishlarni oxirgi bosqichida devorni ikkkinchi 
tomonidan qolip montaj qilinadi. Qolip qabul qilinganda uning geometrik o‗lchamlari, o‗qlarni 

---

mosligi, qolip shchitlarining vertikalligi va gorizontalligi,qo‗yma detallar, tutashuv joylari va 
choklarining zichligi nazorat qilinadi. 
Beton qorishmasi qolipga yuqoridan shchitni tashqi tomonida joylashgan va unga 
mahkamlangan konsolli surilardan joylashtiriladi. Devorlarni betonlash uchastkalar bilan olib boriladi, 
chegara vazifasini odatda eshik bo‗shliqlari bajaradi.Beton qorishmali bunker xamma vaqt bir necha 
no‗qtalarda bo‗shatiladi, va qorishma qolipga 30...40 sm li qatlamlar bilan joylashtiriladi va shu vaqtni 
o‗zida vibratorlar bilan zichlanadi. Qoliplarni o‗rnatayotgan paytda beton qorishmasi bosimini qabul 
qilish uchun maxsus inventar vtulka (tiqin)lar , ayrim hollarda qo‗shimcha vkladishlar o‗rnatiladi. 
Devor va ora yopmalar qolipining shchitlari odatda betonlanadigan beton yuzasining (bino yacheykasi) 
o‗lchamlariga moslashtirilib bajariladi, bu maydon 70 m
2
dan oshmasligi kerak. 
Qolipni uning konstruksiyasi va uning alohida elementlarini turg‗unligini ta‘minlash va 
umuman ishlarni bajarish jarayonlarini ketma-ketligini e‘tiborga olgan o‗rnatiladi.