Bino va inshootlar qurilishi

4.6. Topografik plan yoki kartalar bo‘yicha echiladigan masalalar. 
Plan gorizontallari buyicha joy relefini baholash va injenerlik inshootlarini loyihalash bilan 
bog‘liq, bo‘lgan ko‘pgina masalalarni echish mumkin. Bunday masalalarga gorizontallar ustida va 
ular orasida yotgan nuk,- talarning balandliklarini aniqlash, joy chiziqlari nishabliklari va 
qiyaliklarini aniqlash, berilgan chiziq yunalishi bo‘yicha profil tuzish, berilgan nishablikdagi 
chiziqni o‘tkazish, yer tekislash uchun qiya sirtni loyihalash, jismlar hajmlarini hisoblash kabi 
echimlari kuyidagi misollarda keltirilgan masalalar kiradi. 
 

---

32 
4.6.1.Gorizontal belgisini berilgan nuqtaning balandligi va ma’lum relef kesimi buyicha 
aniqlash. 
Bu masalani echishda gorizontal belgisi relef kesimi balandligiga karrali, berilgan nuqta 
balandligi va eng yakin gorizontal belgisi farqi relef kesimi balandligidan kam bulishi kerak. 
Masalan berilgan karta varagiqismida gorizontallar 2,5 m dan utkazilgan, Malinovka tog‘ibalandligi 
esa 159,7 m, demak, yaqinroq eng kichik gorizontalning balandligi 157,5 m (kvadrat 6411). 
4.6.2.Joy nuqtalari belgilarini aniqlash. 
Agar nuqta gorizontalda yotgan bo‘lsa, uning belgisi gorizontal belgisiga teng. Masalan 
(kvadrat 6511) N
1
=152,5 m, ikkinchi nuqtaning belgisi balandligi harxil bo‘lgan gorizontallar 
orasida joylashgan. SHu sababli uni ko‘zda interpolyasiyalash orqali topish mumkin. 
N
2
= 155,0 + 
1,3 = 156,3 m. Agar nuqta bir nomli gorizontallar orasida yotgan bo‘lsa uning balandligi taqriban 
topiladi: 0,5 h gorizontaldan katta yoki kichik, ya’ni N
3
= 155,0-1,2 = 153,8 m.
 
Gorizontallar orasida yotgan
4
nuqtaning balandligi N
4
ni topish uchun esa chiziqli 
interpolyasiyalashning quyidagi formulasini qo‘llash mumkin: 
H
B
= H
n
+
(
S n b / S m n ) h ,
(4.6.2.) 
Bu erda
N
n
— pastda quyi yotgan gorizontal balandligi, 
S
nb
—B
nuktadan pastda quyi yotgan 
gorizontalgacha bulgan masofa,
S
mn
yondosh gorizontallar orasidagi masofa,
h — 
relef kesimi 
balandligi. 
E c h i s h : kartada S
d4
=150 m; S
mn
=475 m ulchaymiz, ular- ni va ma’lum
 N
n
—
152,5 m va 
h=2,5 m qiymatlarni (4.6.2.) formulaga qo‘uysak, 
N
v
=152,5 + (150/475) 2,5 = 153,3 m. .