Билишда ҳАҚИҚат муаммоси

Haqiqatning asosiy shakllari va konsepsiyalari Bajardi: QIYASOV M Qabul qildi: AYTMURATOVA Z

Reja:

• 1. Haqiqatning asosiy shakllari
• 2. Haqiqat bilish jarayonida
• 3. Haqiqat shakllari
• 4. Bilishning ma’naviy qadriyatlari

• Ҳ

• Amaliyot-jarayon

• HAQIQAT BILISH JARAYONIDA

• Haqiqat-jarayon

• Haqiqat jarayon sifatida ikki momentdan iborat

• Mutloq moment
• (mutloq haqiqat)

• Nisbiy moment
• (nisbiy haqiqat)

• Mutloq haqiqat:
• Fanda isbotlangan va amaliyotda tasdiqlangani uchun hech qachon inkor etilmaydi
• O‘zida to‘liq bilimni ifoda qilganligi uchun bilish jarayonida ishtirok qilmaydi
•  

• Nisbiy haqiqat:
• To‘liq bo‘lmagan, yakunlanmagan haqiqat
• Tugallanmaganligi uchun amaliyotda ilmiy tadqiqotni isbotlash
•  

• Haqiqat - tarixan asoslangan jarayon
• Bilim - haqiqatning rivojlanishi demakdir
• Haqiqat - cheksiz bilimlarni to‘plash jarayoni
• Bilish jarayonida haqiqat yanglishish bilan chambarchas bog‘liq
•  

• Haqiqat shakllari

• Ob’ektiv haqiqat
• – bilimlarimizning inson insoniyatga bog‘liq bo‘lmagan mazmuni

• Nisbiy haqiqat
• – borliqni asosan to‘g‘ri aks ettirsa-da, obraz ob’ektga uncha mos emasligi bilan ajralib turadigan bilim

• Mutloq haqiqat
• predmetni kelajakda to‘ldirilishi yoki unga aniqlik kiritilishi mumkin bo‘lmagan tarzda to‘la, mukammal bilishdir

• Haqiqat konsepsiyalari

• Korrespondent
• nazariyaning tajribada olingan ma’lumotlarga muvofiq bo‘lishini talab qiladi

• Pragmatik
• amaliyot mezoni ko‘pincha to‘g‘ridan-to‘g‘ri eksperiment tushunchasi bilan bog‘lanadi

• Kogerent
• (nazariy) konsepsiya esa eksperimentga muvofiq bo‘lishi, unga zid kelmasligi, uning natijalarini bashorat qilish imkonini berishi lozim

• Isbotlash

• Ko‘rsatish mumkin bo‘lgan narsani isbotlashning hojati yo‘q

• Fanning u yoki bu qoidasining haqiqiyligi yoki soxtaligi, aniq-ravshan bo‘lmaydi

• ISBOTLASH VA RAD ETISH

• Fanning u yoki bu qoidasining haqiqiyligi yoki soxtaligi, aniq-ravshan ko‘rinib turmaydi. Faqat eng sodda mulohazalar o‘zining haqiqiyligini tasdiqlash uchun sezgi idrokidangina foydala-nishni talab qiladi: ko‘rsatish mumkin bo‘lgan narsani isbotlashning hojati yo‘q. Fanning aksariyat qoidalari sezgi a’zolari orqali bilish darajasida va boshqa haqiqatlardan alohida emas, balki mantiqiy tafakkur darajasida, boshqa haqiqatlarga bog‘langan holda, ya’ni isbotlash yo‘li bilan haqiqiy deb qabul qilinadi. Isbotlash – ilmiy tafakkurning muhim vositasi. Har qanday isbotda tezis, isbotlash uchun asoslar (dalillar) va isbotlash usuli mavjud. Haqiqiyligi yoki soxtaligi isbotlash yo‘li bilan aniqlanayotgan qoida tezis deb ataladi. Tezisning soxtaligini aniqlash rad etish deb ataladi. Isbotlashda foydalanilayotgan va isbotlanayotgan tezisning haqiqiyligini ko‘rsatayotgan barcha qoidalar asoslar yoki dalillar deb ataladi. Asoslar va dalillar ishonchli dalillar haqidagi qoidalar, ta’riflar, aksiomalar va ilgari isbotlangan qoidalardan tashkil topadi.

• Emotsiyalar–Hodisalar va holatlar
• ahamiyatini bevosita his etish
• deb ataladi.

• Ijobiy emotsiyalar –
• lazzatlanish, quvonch,
• hayrat,
• muhabbat va sh.k.

• Salbiy emotsiyalar –
• qo‘rquv, hayiqish,
• nafrat, qayg‘u va sh.k.