Bilimlendiriw ministirligi

Magistrlıq dissertatsiya jumısınıń ob'ekti hám predmeti: Sımsız baylanıs qurılmalarınıń qáwipsizligi júdá áhmiyetli bolıp, olar pútkil tarmaq qáwipsizligine tásir etedi. Sımsız baylanıs qurılmalarınıń qáwipsizligin asırıwǵa baǵdarlanǵan háreketler sımsız baylanıs tarmaǵınıń ulıwma qáwipsizligi dárejesin asırıwǵa úlken tásir ótkeredi.
Aqırǵı jıllarda Ózbekstanda kúnnen kúnge hárekettegi obiektler menen radiobaylanıs sistemaları teoriyası hám ámeliyatında qollanıwı rawajlanǵan sayın oǵan talap barǵan sayın artıp baratırmaqta. Hárekettegi baylanıs sistemasın ámelde qollaǵanda, jaqsı nátiyjeler kórsetedi hám keyinrek olardı jetilistiriw kerekligi kelip shıǵadı. Sol sebepli mobil baylanıs tarmaqlarınıń qawipsizligi usı ilimiy izertlewdiń tiykarǵı obiekti retinde qaralıp atır. Buǵan baylanıslı tómendegi háreketdegi radiobaylanıs sistemaları tómendegilerge bólingen halda uyreniledi:
- personal (jeke) radioshaqırıw sisteması (Paging system);
- hárekettegi professional (jeke) radiobaylanıs sisteması (PMR, PAMR);
- hárekettegi uyalı radiobaylanıs sisteması (Sallular Radio System);
- sımsız telefonlar sisteması (Sardless Telephony).
Birinshi jeke hárekettegi baylanıs sisteması dep “multiton” jeke shaqırıw sistemasın esaplasa boladı. Bul sistemada dispetcher abonentti qabıllaǵısh járdemi menen shaqıradı. Bunday sistemanı joqarılaw dárejede jeke radio telefon arqalı sistema jumısında hám jámiyetlik TF tarmaǵına dispetcher arqalı sáwbet shólkemlestiriw múmkin. Bunday sistema menen kárxanalar, emlewxanalar, islep shıǵarıw kompleksleri hám basqalar úskenelenedi (PMR, PAMR). Radiotelefon xabarın qabıl qılıwın joqarı darejedegi irkiliske shıdamlı bolıwın támiyinlew maqsetine baǵdarlanǵan sistemalardı proektlestiriwge tiykarǵı áhmiyet qaratıldı hám bul jóneliste anıq jetiskenliklerge erisildi, bul tabıslar informaciyanı qabıllaw sapası boyınsha hárekettegi baylanıs sımlı TF baylanıs dárejesine jaqınlastı. Bul radio abonentler kóbeyiwine alıp keledi hám hárekettegi baylanısqa ajıratılǵan chastota resursınıń tolıq tawsılıwına alıp keldi, bul bolsa óndiriwshilerdi ajıratılǵan chastota spektorın effektiv isletiw hám joqarı ótkeriwsheńlik qábiletine iye sistemanı jaratıw tarawında úlken izertlewler ótkeriwge alıp keledi. Sonıń menen bir qatarda qáliplestirilgen mobil baylanıs sistemaların qawipsizligin támiyinlewde, informaciyalardı qorǵawdin’ texnikaliq hamde kriptografiyaliq qurallari, mobil sistemalarda elektron hújjetler aylanıwınıń qawipsizligin támiyinlew maseleleri ilimiy izertlewdiń tiykarǵı predmeti esaplanadı.