Bilimlarni nazorat qiluvchi online tizim

Mavzu: BHXS 16(IAS): Asosiy vositalar

Ma’ruzachi: A.J.Juraboyev

BHXS 16(IAS).Reja:

BHXS 16(IAS).Reja:

• Asosiy vositalarni dastlabki baholash
• Asosiy vositalarning eskirishi
• Asosiy vositalarning keyingi hisobi

Asosiy vositalar

Uzoq muddatli aktivlar – bu iqtisodiy resurslar bo’lib, ulardan foydalanish foydasi uzoq vaqt davomida (1 yildan ortiq) yuzaga keladi va xaridorlarga qayta sotish uchun mo’ljallanmagan .

Uzoq muddatli aktivlar kategoriyalar

Moddiy

aktivlar

Moddiy

aktivlar

Moddiy

aktivlar

ASOSIY VOSITALAR – bu moddiy aktivlar bo’lib, ular :

• Ishlab chiqarish jarayonida, tovarlarni yetkazib berishda, xizmatlar ko’rsatishda, ijaraga berish yoki ma’muriy maqsadlarda foydalanish uchun ;
• Bir nechta hisobot davri uchun mo’ljallangan ;

Asosiy vositalar

AV TAN OLISH MEZONLARI

• Kelgusi iqtisodiy daromadlar
• Ishonchli baholash

DASTLABKI BAHOLASH

• Xarid narxi , shu jumladan import bojlari va xarid uchun qoplanmaydigan soliqlari, bunda savdo chegirmalari va o’rnini qoplash qiymatlari chiqarib tashlangan holda
• Aktivni kerakli joyga yetkazib berish va foydalanish uchun zarur bo’lgan holatga keltirish uchun har qanday to’g’ridan – to’g’ri xarajatlar
• O’zi egallab turgan hududda asosiy vositalarni demontaj qilish va olib tashlash va tabiiy resurslarni tiklash xarajatlarini oldindan baholashni amalga oshiradi, ularga nisbatan kompaniya ushbu ob’ektni sotib olgandan keyin yoki ma’lum muddat davomida TMZ larni yaratish bilan bog’liq bo’lmagan maqsadlarda foydalanganligi uchun majburiyatlarni o’z zimmasiga oladi.

Asosiy vositalar

.

Asosiy vositalar

ASOSIY VOSITALAR XARID QILISH

• Pul mablag’lariga
• Kreditga
• Pulsiz operatsiyalar orqali (almashish)
• Aktsiyalarga almashish
• Boshqa sub’yektdan sovg’a sifatida
• Qurish orqali

AV. To’g’ri chiziqli usul

Asosiy vositalar to’g’ri chiziqli amortizatsiya usuli, agar bu aktivning qoldiq qiymatini o’zgarmasa, aktivning manfaatli foydalanish muddati davomida doimiy ravishda bir xil amortizatsiya miqdorini hisoblashdir. Bir yil uchun amortizatsiya quyidagicha hisoblanadi :

Kompaniya avtomobil xarid qildi :

Avtomobil narxi – 120 000 sh.b.

Foydalanish muddati – 4 yil

Likvidatsion qiymati – 40 000 sh.b.

Har yil :

(120 000 – 40 000)/4 = 20 000 sh.b.

KAPITALLANMAYDIGAN

KAPITALLANADIGAN

• Joriy ta’mirlash
• Texnik xizmat
• Xarajatlar schyotiga tegishli

• Uning samadorligini dastlabki hisoblangan me’yorlandan oshirib, aktiv holatini yaxshilaydi
• AV tannarxida aks ettiriladi

Asosiy vositalarning keyingi hisobi :

KELGUSI XARAJATLAR

AV NI KELGUSI BAHOLASH

AV ni hisobining modeli

Haqiqiy xarajatlar bo’yicha

(boshlang’ich qiymati)

Yig’ilgan amortizatsiya va qadrsizlanishdan yig’ilgan zararlar

chiqarib tashlangan tannarx

Qayta baholangan qiymat bo’yicha

Qayta baholangan sana holatiga yig’ilgan amortizatsiya

va qadrsizlanishdan yig’ilgan zararlar chiqarib tashlangan

haqqoniy qiymati

AV NI KELGUSI BAHOLASH.

QAYTA BAHOLANGAN QIYMAT

MODELI

Haqqoniy

qiymatni

belgilash

Hisob - kitobli

Bozor ma’lumotlari

Hisob - kitobli

Hisob - kitobli

Yer va binolar alohida mol – mulk bo’lib, birgalikda sotib olingan taqdirda ham alohida hisobga olinadi. Kar’yerlar va chiqindilar uchastkalari kabi bir qator istisnolardan tashqari, yerning foydalanish muddati cheklanmagan va shuning uchun ham amortizatsiya qilinmaydi.

Kompaniya yangi faoliyat uchun yer uchastkasini sotib oldi. Yer sotib olish xarajatlari – 170 000 sh.b. broker xizmatlari uchun – 6000 sh.b. va advokatlar xizmatlari uchun – 2000 sh.b.ni to’laydi, likvidatsion qiymati 4000 sh.b. bo’lgan eski binoning buzulishi uchun 10000sh.b. va yerni tekislash uchun 1000sh.b. to’laydi.

AV Yer xarid qilish

Umumiy bahosi 120 000sh.b. teng A.V.Uskuna 2ta komponentdan iborat bo’lib, uskuna komponenti 95000 sh.b va uning foydalanish muddati 10 yilga teng. Ikkinchi komponent motor 25000sh.b. va foydalanish muddati 5 yilga teng. Likvidatsion qiymati 0 ga teng.

MUSTAQIL MASHQ

Asosiy vositalar amortizatsiyasi - aktivning manfaatli foydalanish muddati davomida uning qiymatini tizimli ravishda taqsimlash. Asosiy Vositalar foydalanishga tayyor bo’lgan holatda amortizatsiyani hisobblash boshlanadi

ASOSIY VOSITALAR ESKIRISHI

ASOSIY VOSITALAR

Misol: Kompaniya zavod qurish bilan shug’ullanmoqda.

Zavodning asosiy vositalariga kiritiladigan miqdori aniqlash

1. “O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha harakatlar

strategiyasi to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7

fevraldagi PF-4947-sonli Farmoni.

2. Mirziyoyev Sh.M. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga

quramiz. – Toshkent: “O‘zbekiston” NMIU, 2017. – 488 b.

3. Mirziyoyev Sh.M. Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik –

har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo‘lishi kerak. – Toshkent:

“O‘zbekiston” NMIU, 2017. – 104 b.

4. Mirziyoyev Sh.M. Erkin va farovon, demokratik O‘zbekiston davlatini

birgalikda barpo etamiz. – Toshkent: “O‘zbekiston” NMIU, 2017. – 56 b.

5. Mirziyoyev Sh.M. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash – yurt

taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi. – Toshkent: “O‘zbekiston” NMIU, 2017.

– 48 b.

6. Egamberdiyeva S.R. Moliyaviy va boshqaruv hisobi. O’quv qo’llanma. –T.: Fan

va texnologiya, 2019. 289 b

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!