Eshituv bo‘sag‘asi
|
10–12
|
210-5
|
0
|
Yurak tonlari stetaskon orqali
|
10–11
|
0,000064
|
10
|
10–10
|
0,0002
|
20
|
Shivirlash
|
10–9
|
0,00064
|
30
|
Gaplashish:
Sekin
Normal
Qattiq
|
10–6
10–7
10–6
|
0,002
0,0064
0,02
|
40
50
60
|
Serqatnov ko‘cha shovqini
|
10-5
|
0,064
|
80
|
Qichqiriq
|
10–4
|
1 0,2
|
80
|
Shovqin:
Metro poezdi ichida
Mototsiklning (maks)
Samolet dvigatelining
Shuning o‘zi yaqindan
|
10–3
10–2
10–1
1
|
0,64
2
6,4
20
|
90
100
110
120
|
Og‘riq sezish bo‘sag‘asida
|
10
|
64
|
130
|
Keltirilganegrichiziqlardanko‘rinibturibdiki, odamningo‘rtachaqulog‘inormalxolda 2500–3000 Hzchastotalardayetarlichasezgirlikkaegabo‘larekan. Harbiroraliqegrichiziqlaribirxiltovushqattiqligigalekinturlichastotalardaturlixilintensivliklargaegabo‘ladi. Qattiqliklaribirxilbo‘lganegrichiziqlardantovushchastolalarningmuayyanbirqiymatidaxudishundayqattiqlikhosilqiluvchiintensivliginianiqlashmumkin. Birxiltovushqatttiqliginiifodalaovchiegrichiziqlarto‘plamidanfoydalanib, turlixilchastotalardagitovushqattiqligigamoskeluvchima'lumintensivlikdagitovushnitopishmumkin. Masalan,chastotasi100 Hz bo‘lgantovushintensivligi60 Hz gateng.Butovushniqattiqliginimagateng.Buninguchun3.2–rasmdankoordinatalari100 Hz va60dBgatengbo‘lgannuqtanitopamiz.Bunuqtaegrichiziqningqattiqlikdarajasi30fonteng bo‘lgan nuqtasidayotadi.Demaktovushqattiqligi30fonekan.
Eshitisho‘tkirliginianiqlashusuligaaudiometriyadeyiladi.
Audiometriyadamaxsusasbobaudiometr (5.5-rasm)yordamidaturlixil chastotalardaeshitishsezgisibo‘sag‘asianiqlanadi;olinganegrichiziq audiogrammadeyiladi.Bemorodamaudiogrammasininormaleshituvsezgibo‘sag‘asiniegrichig‘ibilansolishtirisheshituva‘zolari kasalliklarigadiagnozqo‘yishgayordamberadi.
5.5-rasm. Audiometrlarning tashqi ko’rinishi va audiokarta blankasi.
Shovqinqattiqlikdarajasiniobyektivolchashuchunshumomerqollaniladi. Tuzilishijihatidanu5.6- rasmdako‘rsatilgansxemagamoskeladi. Shumomemingxossalariodamqulog‘iningxossalarigayaqinlashadi (5.7-rasmdagiqattiqliklaritengegrichiziqlarniqarang), buninguchunqattiqlikdarajasiningturlidiapazonlariuchunto‘g‘rilovchielektrfiltrlardanfoydalaniladi.
5.6-rasm. Signallarni olishning elektrik sxemasi
5.7–rasm. Chastota va tovush qattiqligi orasidagi bog’lanish audigrammasi
Normalxolatdagikishiningqulog‘i16 Hz dan20kHzgachabo‘lganchastotadagitovushlarnisezadi,lekinuningturlichastotadagitovushlargasezgirligiharxil.5.8-rasmdapastkigrafikodamqulog‘isezadiganengkichikbosimP0(yokiintensivlikI0)niifodalaydi.Mazkurkattaliklareshitishbo‘sag‘asideyiladi.Ko’rinib turibdiki, =3000 Hz chastotaatrofidagrafikminimumgaegabo‘ladi.
Yuqoridagigrafikquloqdaog‘riqhosilqiladiganbosim(yokiintensivlik)niifodalaydi.Uniog‘riqbo‘sag‘asidebataladi.Mazkurbosimchastotagadeyarlibog‘liqbo‘lmaydi.
Ikkalagrafiklaroralig‘idagitebranishlarniquloqeshitishimumkin.Odatdanmazkursohaningunchalikkattabo‘lmaganqismiginaishlatiladi.
5.8-rasm. Odam qulog’i eshitish va og’riq bo’sag’alari
Nihoyatmurakkabspektraltarkibigatembrdebataladigansub'ektivxarakteristikamoskelib,unimiqdorjihatdanbaholabbo‘lmaydi.
Birxiltondagitovushchiqaradiganturlimusiqaasboblaritembrlaribilanfarqqiladi.Shundayqilib,tovushningtembriuninggarmonikspektribilanbelgilanib,uningo‘zigaxosxususiyatlarinixarakterlaydi.Masalan,royalbilang‘ijjaktovushinibir–biridanosonginaajratishmumkin,chunkiularturlichaobertonlargaegabo‘lib,garmonikspektrlariharxil.Tovushningtembrinianiqlashuchununigarmoniktashkiletuvchilargaajratish,ya'nitovushningspektrinianiqlashkerak.
Odamqulog‘iningajoyibxususiyatlaridanbirishuki,utovushningyuksakligivaamplitudasinisezadi,lekinmurakkabtovushdagifazalarsiljishinisezmaydi.BuxususiyatOmtomonidankashfqilingan.Tovushningbuxususiyatinikonsertzalidao‘tirgantinglovchilardanturlimusiqaasboblarigachabo‘lganmasofalarharxilbo‘lishigaqaramay,tovushlarninghammatinglovchilartomonidanbirxilhisqilinishidako‘rishmumkin.
Kishiningqulog‘ibo‘lgantovushmanbainingkishiganisbatanqandayyo‘nalishdajoylashganinianiqlashimkoniniberadi.Buhodisabinauraleffektdeyiladi.Tovushmanbainingo‘rniniungachabo‘lganmasofavavertikalhamdagorizontaltekisliklardagiburchaklarbilananiqlanadi.Gorizontaltekislikdakishiburchakni3°gachaaniqlikdasezishimumkin.Vertikaltekislikdagiburchakvamanbagachabo‘lganmosafanisbatananchanoaniqhisqilinadi.
Muayyanunlitovushnichiqarganda(uqandaychastotadaaytilishigaqaramay),uningspektridaalbattashundaybiryokiikkitachastotabo‘ladiki,pasttonlardanyuqoritonlargao‘tgandaulardeyarlio‘zgarmaydi.Buchastotalarmazkurunlitovushningformantlarideyiladi.Harbirunlitovusho‘ziningformantlarigaegabo‘ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |