Bilim sohasi

Nurlanish miqdori
Zararlanish belgilari
50 R	Zaralanish belgisi yo’q
100 R	Ko’p marta nurlansa (10-30 kun), 10% odamlarda qusish, darmonsizlanish belgisi paydo bo’ladi
200 R	Nurlanish kuchaysa I-turdagi nurlanish kuzatiladi
300 R	II-turdagi nurlanish kuzatiladi

Dozimetrik asboblar (dozimetrlar) deb, ionlovchi nurlanishlar dozasini o`lchash yoki dozalar bilan bog`langan kattaliklarni o`lchash asboblariga aytiladi.

Konstruktsion jihatdan dozimetrlar yadrodagi nurlanish detektori va o`lchov qurilmasidan iborat bo`ladi. Odatda ular doza yoki doza quvvati birliklarida darajalangan bo`ladi. Ba`zi hollarda berilgan qiymatdan ortiq doza quvvatini signalizatsiyalash ko`zda tutiladi.

Ishlatiladigan detektori turiga qarab dozimetrlarni ionizatsion, lyuminestsent, yarim o`tkazgichli, fotodozimetrlar va boshqa turlarga ajratadilar.

Dozimetrlar birorta ma`lum nurlanish turining dozalarini o`lchashga yoki aralash nurlanpshni qayd еtishga moslashtirilib yasalgan bo`lishi mumkin.

Rentgen va -nurlanishning еkspozitsion dozasini (quvvatini) o`lchashga mo`ljallangan dozimetrlarga rentgenometrlar deyiladi.

Ularda detektor sifatida odatda ionizatsion kamera qo`llaniladi. Kamera zanjiridan o`tuvchi zaryad еkspozptsion dozaga, tok еsa uning quvvatiga proportsionaldir. 33.2-rasmda asbobdan alohida ajratib chiqarilgan sferik ionizatsion kamerasi bo`lgan MRM-2 mikrorentgenometr ko`rsatilgan.

Ionizatsion kameradagi gazning tarkibi, shuningdek, ularni tashkil qilgan devorlarning moddasini biologik to`qimalarda еnergiya yutiladigan sharoitlar vujudga keladigandek qilib tanlaydilar.

33.3-rasmda individual dozimetrlar komplekti DK-0,2 umumiy o`lchagich qurilmasi bilan birgalikda ko`rsatilgan. Har bir individual dozimetr oldindan zaryadlanadigan mitti silindrik ionizatsion kameradan tashkil topgan. Ionlanish natijasida kamera razryadlanadi. Bu kamera ichiga montaj kilingan еlektrometrda qayd qilinadi. Uning ko`rsatishlari ionlovchi nurlanishning еkspozntsion dozasiga bog`liq.

Detektorlari gaz razryad schetchiklaridan iborat bo`lgan dozimetrlar ham mavjud.

Radioaktiv izotoplar aktivligini yoki kontsentratsiyasini o`lchash uchun radiometrlar qo`llaniladi.

Barcha dozimetrlarning umumiy sxemasi 21. 1-rasmdagiga o`xshash bo`ladi. Datchik (o`lchagich preobrazovatel’) rolini yadroviy nurlanishlar detektori bajaradi. Chiqish qurilmalari sifatida strelkali asboblar, o`zi yozgichlar, еlektromexanikaviy schyotchiklar, tovush va yorug`lik signalizagorlari va boshqalar ishlatilishi mumkin.

a) b) c)

8.2-rasm. Dozimetrik asboblar. MRM-2 mikrorentgenometr (a), individual dozimetrlar komplekti DK-0,2 (b) va Terra dozimetri (c)