Bilim sohasi


-BOB. OPTIKA.YORUG‘LIKNINGXOSSALARI.KO‘ZNINGOPTIKSISTEMASI



Download 6,45 Mb.
bet94/133
Sana01.01.2022
Hajmi6,45 Mb.
#289101
1   ...   90   91   92   93   94   95   96   97   ...   133
Bog'liq
92- Биофизика М.И.Базарбаев 2017 й.(1)

7-BOB. OPTIKA.YORUG‘LIKNINGXOSSALARI.KO‘ZNINGOPTIKSISTEMASI.

7.1-§. YORUG‘LIKNING TABIATI


Optika grekcha “opticos” – ko‘raman degan so‘zdan olingan bo‘lib, fizikaning bu bo‘limida yorug‘likning tabiati, yorug‘lik hodisalaridagi qonuniyatlar va yorug‘lik bilan moddalarning o‘zaro ta'siriga doir jarayonlar o‘rganiladi.

Optikaning boshlang’ich tasavvurlari juda qadimdan boshlangan. Qadimgi mutafakkirlar yorug‘lik hodisalarining mohiyatini ko’rish sezgirlariga asoslanib tushunishga asoslangan. Dastlab grek filosofi va matematigi Pifogor (er.avv. 582-500 yy) va uning shogirdlarining fikricha ko’zdan «qaynoq bug’lar» chiqadi va biz ko’ramiz. Grek Demokrit (er.av. 460-370yi) yorug‘likni olovli modda deb atab, ko’rish buyumdan chiqayotgan mayda zarrachalarning ko’z sirtiga kelib tushishidan kelib chiqadi degan fikrni olg’a surdi. Keyinchalik Yevklid (er.av. 300 yi)ning «ko’rish nurlari» nazariyasiga ko’ra ko’zdan ko’rish nurlari chiqib jismga tegadi va biz uni ko'ramiz deb fikrladi. Shunday qilib, Yevklid yorug'likning to'g'ri chiziq bo'ylab tarqalish qonuniga asos soldi.

Keyinchalik Ptolomey (er.av. 270-147yy) bu nazariyani davom ettirib, sinish va qaytish qonunlarini aniqladi.

Eramizning boshlanishidan to XIV asrga qadar din ta'siri juda kuchli bo'lganligi sababli optika sohasidagi bilimlar uzoq vaqt rivojlanmay qoldi.

Feodalizmning yemirilshi optika va boshqa fanlarning rivojlanishiga turtki bo'ldi. Ko'zoynaklar, mikroskoplar yasaldi. Galiley (1554-1642y.) italyan ko'rish trubasini yasadi va astronomik kuzatishlarga qo'lladi.

Nyuton (ingliz) tomonidan shisha prizmada oq yorug‘lik o'tganda yetti xil nurga ajralishi hamda yorug‘lik interferensiyasi kuzatildi. XVII asrga kelib Guk (ingliz) tomonidan yorug‘likning interferensiyasini tushuntirish haqida dastlabki tushunchalar paydo bo'ldi va Gyuygens (golland) tomonidan rivojlantirildi.

XVII asrning oxirida yorug‘likning tabiati haqida ikkita o'zaro qarama-qarshi nazariya maydonga keldi: bulardan birinchisi, Nyuton yaratgan korpuskulyar nazariya va ikkinchisi, Gyuygensning to‘lqin nazariyasidir. Yorug‘likning korpuskulyar nazariyasiga binoan, yorug‘lik juda katta tezlik bilan tarqaluvchi juda kichik moddiy zarrachalar (korpuskulalar) oqimidan iboratdir. Yorug‘likning rang ta'siri korpuskulalarning o‘lchami bilan tushuntirilgan: eng yirik korpuskulalar qizil rangli nurni, eng maydalari esa binafsha rangli nurni hosil qiladi.

Biz yuqorida bir vaqtning o'zida yorug'likning tarqalishiga ikki nuqtai nazardan qarash boshlanganligini aytib o'tgan edik.




Download 6,45 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   90   91   92   93   94   95   96   97   ...   133




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish