Bilim sohasi

Suyuqlikturi	σ,H/m	Suyuqlikturi
σ,H/m
Suv O‘tsuyuqligi Sut Siydik	0,0725 0,048 0,05 0,066	Simob Spirt Qonzardobi Efir	0,47 0,022 0,06 0,017

2.8-§. HO‘LLASH VA HO‘LLAMASLIK KAPILLYAR HODISALAR

Turli xil muhitlarning bir-biriga tegib turish chegarasida ho‘llash va ho‘llamaslik hodisasi kuzatilishi mumkin.

Suyuqlik tomchisining u bilan aralashmaydigan suyuqlik sirtida (2.11-rasm) va tomchining qattiq jism sirtida o‘zini qanday tutishini ko‘rib o‘taylik (2.11va 2.12-rasm). Har ikki muhitning ajralib turish chegarasi (1 va 3.2 va 1.3 va 2) sirt taranglik kuchlari ta’sir etadi. a) Agar bu kuchlarni tomchi aylanasi uzunligiga bo‘lsak, mos holda ₁₃, ₂₁, ₃₂ ni hosil qilamiz.

Ho‘llanuvchi sirt bilan suyuqlik sirtiga o‘tkazilgan urinma orasidagi burchak chegaraviy (chetki) burchak deyiladi.

Ho‘llash o‘lchovi sifatida quyidagi kattalik qabul qilinadi:

<sub>


2.11-rasm Suyuqlik tomchisining

u bilan aralashmaydigan suyuqlik sirtida
</sub> (2.23)

Agar ₃₂>₃₁ bo‘lsa (9.10-rasm), ya’ni suyuqlik va qattiq jism molekulalari orasidagi o‘zaro ta’sir kuchlari qattiq jism va gaz molekulalarining o‘zaro ta’sir kuchlariga nisbatan katta bo‘lsa, unda —va suyuqlik qattiq jism sirtini ho‘llaydi va bu holda qattiq jismning sirti gidrofil deyiladi. Agar ₃₂>₃₁ bo‘lsa (2.11-rasm), unda suyuqlik jism sirtini ho‘llanmaydi, bu holda jism sirtini gidrofob deb aytiladi. Ho‘llanmaydigan suyuqlik qattiq jismdagi juda kichik teshiklaridan oqib o‘tol maydi. ₃₂-₁₃=₂₁ bo‘lganda molekulalararo o‘zaro ta’sirlar bir-birini to‘la kompensatsiyalaydi (=0). Bu holda muvozanat yuzaga kela olmaydi va tomchi qattiq jism sirti bo‘ylab uning butun sirtini qoplaguncha yoki monomolekulyar qatlam hosil qilguncha yoyilib boradi. Bu hol ideal ho‘llash deyiladi. Bunday ho‘llovchi suyuqliklarga yaqinroq bo‘lgan spirt yoki suvning toza oyna sirtida yoyilishi, neftning suv sirtida yoyilishlarini va hokazolarni misol qilib olish mumkin.