Bilim sohasi: 500000 Sog‘liqni saqlash va ijtimoiy ta’miiot Ta’lim sohasi: 510000 Sog‘liqni saqlash Ta’lim yunalishi: 5510500 Farmatsiya (turlari buyicha) 5111000 – Kasb ta’limi

Ko’rgazmali-obrazli  tafakkur formada ko’pincha bog’cha yoshidagi bolalarda paydo 
bo’ladi (4-7 yosh). Bu yoshdagi bolalarda tafakkurning amaliy harakatlar bilan aloqasi garchi 
saqlanib qolsa ham, lekin bu aloqa avvalgidek mustahkam, to’g’ri va bevosita bo’lmaydi. Bola 
bilayotgan ob’yektni analiz va sintez qilishi davomida qiziqtirayotgan narsani qo’llari bilan albatta 
va hamma vaqt ham ushlab ko’rishi shart emas. Juda ko’p hollarda sistemali ravishda ob’yektni 
amaliy timirsklab ko’rish talab qilinmaydi. Lekin barcha hollarda mazkur ob’yektni aniq idrok 
qilish va yaqqol tasavvur etish shartdir. Boshqacha qilib aytganda, bog’cha yoshidagi bolalar faqat 
ko’rgazmali obrazlar bilan fikr yuritadilar va hali tushunchalarga ega bo’lmaydilar. 
Tafakkurning mustaqilligi dastavval yangi masala, yangi muammoni ko’ra bilish va qo’ya 
bilishda, undan so’ng esa ularni o’z kuchi bilan yecha bilishda  namoyon bo’ladi. Tafakkurning 
ijodiy xarakteri mana shunday mustaqillikda yorqin ifodalanadi. 
Fikrning tezligi xususan shunday hollarda kerak bo’ladiki, ba’zan (masalan, jang paytida, 
avariya paytida) kishidan biror qarorni juda qisqa muddat ichida qabul qilish talab qilinadi. Fikrning 
tezligi maktab o’quvchilariga ham kerakdir. 
Tafakkurning yuqorida ko’rsatilgan barcha va juda ko’p sifatlari uning asosiy sifati yoki 
belgisi bilan chambarchas bog’liqdir. Har qanday tafakkurning eng muhim belgisi, uning ayrim 
individual xususiyatlardan qat’iy nazar muhim tomonlarini ajratib, mustaqil ravishda tobora yangi 
umumlashtirishlarga kela bilishdan iboratdir.  Kishi o’ylayotgan paytda, bu o’yning hatto juda 
yorqin, qiziq, yangi va favqulodda bo’lishiga qaramay, biror narsa yoki hodisalarni sharxlash bilan 
cheklanmaydi. Tafakkur mazkur hodisaning mohiyatiga chuqur kirgan va tashqi jihatdan bir-biridan 
farq qilishidan qat’iy nazar, ozmi yoki ko’pmi bir xil hodislarni barchasining umumiy taraqqiyot 
qonunini kashf etgan holda zarur ravishda oldinga qarab boradi.    

---

74 
 
Tafakkur  –  inson aqliy faoliyatinining yuqori shakli, real olamni aks ettirishning 
umumlashgan va bevosita usuli bo‘lib, obektlar orasidagi bog‘liqlik, bilish jarayoni, yangi 
bilimlarni ochish, ijodiy, muammoli masalalarni echishga qaratilgan jarayondir. Tafakkur atrof-
muhitdagi voqelikni nutq yordami bilan bilvosita, umumlashgan xolda aks ettiruvchi psixik jarayon 
bo‘lib, u ijtimoiy sababiy ichki bog‘lanishlarni anglashga, yangilik ochishga va bashorat qilishga 
yo‘naltirilgan aqliy faoliyatdir. 
Tafakkurning o‘ziga xos xususiyatlari uni til bilan bevosita bog‘liqligidir. Tafakkur nutqda 
namoyon bo‘ladi. Tafakkur inson hayoti tajribasida sezgi, idrok va tasavvurlar asosida yuzaga 
keladi va rivojlanadi. Tafakkur tufayli sezgi va idrok asosida olamni aks ettirish yanada aniq va 
to‘g‘ri bo‘ladi. Tafakkur borliqni umumlashgan holda aks etishidir. Qachonki muammoli vaziyat 
paydo bulganda tafakkur ishga tushadi. Tafakkur yordamida biz predmetlar orasidagi bog‘liqlik va 
munosabatlarni yana ham chuqurroq anglaymiz va ochib beramiz. Tafakkur orqali biz bevosita 
kuzatmagan narsalarni ham bilishimizga imkon yaratadi.  
Bilish faoliyati sezish va idrok qilishdan boshlanadi va keyin tafakkurga o‘tadi. Biroq eng 
rivojlangan tafakkur ham hamisha hissiy bilish bilan bog‘langan bo‘ladi. Kishi tafakkur jarayonida 
hissiy bilish chegarasidan chetga chiqadi.