Bilim sohasi: 500000 Sog‘liqni saqlash va ijtimoiy ta’miiot Ta’lim sohasi: 510000 Sog‘liqni saqlash Ta’lim yunalishi: 5510500 Farmatsiya (turlari buyicha) 5111000 – Kasb ta’limi

va boshkarib turishda foydalaniladigan yul-yuriklar ushbu faoliyatning usullari deb ataladi. 
 
Malakaning tuzilishi.   Xarakatning shu tarzda kisman avtomatlashuvi tufayli uning tuzilishida ruy 
beradigan uzgarishlar kuyidagilardan iboratdir. 
 
1. Sa'i-xarakatlarning ijro etilishi usullari uzgaradi. Bunga kadar uz xolicha yuz berib kator juz'iy sa'i-
xarakatlar yagona jarayonga, tarkibiga kirauvchi aloxida soddda sa'i-xarakatlar urtasida tusiklar va uzilishlar 
mavjud bulmagan bitta murakkab sa'i-xarakatga kushilib ketadi. Masalan, ukuvchi boskichli  xarakat sifatida 
bajaradigan xarakatni uzgartirish jarayoni tajribali shofyor tomonidan bir marta kulni silikkina ishlatgan xolda 
bajariladi. Ortikcha va keraksiz sa'i-xarakatlar bartaraf etildi. Jumladan, ukuvchi yozuvchi urgana boshlagan 
paytda bu jarayonni bajararkan, kuplab ortikcha xarakatlar kiladi: tilini chikaradi,gavdasini kimirlatadi, boshini 
engashtiradi va xokazo. Xarakat jarayoni uzlashtirib olingandan keyin barcha ortikcha sa'i-xarakatlar yukolib 

---

29 
 
ketadi. Mujassamlashuv yuz beradi, ya'ni sa'i-xarakatlarni ikkala kul (oyok) bilan bir vaktning uzida bajarish 
boshlanadi. 
 
2. Harakatni sensor nazorat kilish usullari uzgarishi. Sa'i-xarakatlarning bajarilishini  kurish orkali 
nazorat kilish kuprok mushaklar yordamida (kinestetik) nazorat bilan almashadi. Bunga tajribali 
mashinistkaning xarflarga karamasdan yozishi, malakali slesarning iskananing ustidan bolga bilan urayotganda 
kurish nazoratini ishga solmasligi (slesar bolgani urayotib, iskananing kalpogiga emas, balki uning tigiga karab 
turadi) va shu kabillar oddiy misol bulishi mumkin. Sa'i-xarakatlarning xarakterini belgilaydigan turli xildagi 
ulchamlarning nisbatini baxolash imkonini beradigan maxsus sensor sintezlar xosil buladi. Masalan, shofyorda 
tezlikni kuz bilan chamalash va sezish, duradgorda yogochni xis kilish, tokar va siliklovchida ulchovlarni juda 
yaxshi fark kilish, uchuvchida fazoda xolatni xis kilish tuygusi utkir buladi. Xarakat natijalarini nazorat kilish 
uchun muxim bulgan muljallarni tez farklash va ajratish kobiliyati rivojlanadi. Jumladan, shofyorda motorning 
shovkinida uning kanchalik kuch bilan ishlayotganini bildiradigan belgilarni ajratish kobiliyati, pulat 
erituvchidan metallning tarkibini, uning xarakatini, rangining tovlanishiga karab ajratish kobiliyati rivojlangan 
buladi va xokazo. 
 
3. Harakatni markazdan turib boshkarish usullari uzgarishi. Sa'i-xarakatlar asosan xarakat usullarini 
idrok etishdan xoli bulib, u xarakatning asosan vaziyati va natijasiga  karatilgan buladi. Ba'zi xisob-kitoblar, 
yechimlar va akliy mexnat talab kiladigan boshka jarayonlar tez va birga kushilgan xolda (faxmlangan tarzda) 
amlaga oshirila boshlaydi. Jumladan, shofyor dvigatelning ortikcha kuch bilan ishlayotganini uning 
tovushidanok sezib, uylab-netib utirmasdanok, uning xarakatini kanaka tezlikka kuchirish kerakligini darxol 
tushunib yetadi; apparatchi asboblarning kursatkichlarini ukibok, ularning ishlashida ruy berayotgan 
buzilishlarni va ularni bartaraf etish uchun nimalar kilish kerakligini faxmlaydi. Navbatdagi sa'i-xarakatlarga 
tayyorgarlik bundanoldingi sa'i-xarakatlarga tayyorgarlik bundan oldingi sa'i-xarakatlar amalga oshirilayotgan 
paytdayok yuz bera boshlaydiki,natijada reaksiya uchun sarflanadigan vakt keskin kamayadi. Chunonchi, 
uchuvchi kurinishni boshlayotganidayok muayyan  shartlardagi kunishning ushbu turini bajarish uchun 
kullaniladigan barcha standart usullarni ishga solishga uzicha tayyor buladi. Shuning uchun xam birinchi usulni 
bajarishdan ikkinchisiga utish maxsus planlashtirilmagan tarzda xam amalga oshirilaveradi. Fakat kunishning 
kanday usulini tanlash rejalashtiriladi, xolos. Kullanilishi lozim bulgan usullarning butun boshli zanjirini yoki 
turlarini ana shu tarzda ongyordamida oldindan kura bilish antisipasiya deb ataladi.