Билим соҳаси – Социал таъминот ва соғлиқни сақлаш 500000

Ҳид сезиш.
Ҳид сезиш рецепторлари ҳужайралари бурун деворлари ва 
юқори бурун бўшлиғи шиллиқ қаватларида жойлашган бўлади. Туғилиш 

---

201 
даврида рецепторлар сезувчанлиги юқори даражада такомиллашган бўлади. 
Бола 2-4 ойлик даврида ёқимли ва ёқимсиз ҳидларга фарқли, ўзгача реакция 
бера олади. Мураккаб бўлган ҳидларни ажрата билиш қобилияти кичик 
мактаб ёшида такомиллашади. 
Ҳид сезиш қобилиятини текширишда чақалоқ бола бурнига ҳид 
берувчи, аммо шиллиқ қаватни қитиқламайдиган нарса яқинлаштирилади. 
Бунда чақалоқ ҳид ёқмаганда мимикасини ўзгариши, қичқириш, акса уриш, 
баъзан умумий безовталик ҳаракати билан жавоб беради. Катта ёшдаги 
болаларни бир хил рангдаги ҳар хил ҳидга эга бўлган суюқликларни бурнига 
яқинлаштириб, ҳидни сезувчанлигини сўраш орқали текширилади. 
Таъм сезиш.
Таъм сезиш илдизлари ҳомилалаликнинг охирги ойларида 
ташкил топади. Янги туғилган чақалоқларда таъм сезиш рецепторлари 
катталарга нисбатан кўп майдонни: бутун тил, лаб, қаттиқ танглай ва оғиз 
шиллиқ қаватларини эгаллаган бўлади. Чала туғилган бола ва ҳатто ҳомила 
ҳам аччиқ, шўр, нордон нарсаларга салбий реакция бера олади. Янги 
туғилган чақалоқни таъм сезиш қобилияти катта кишиларга нисбатан юқори 
бўлади. Ширинликка чақалоқ эмиш ҳаракати ва тинчланиш билан, бошқа 
хилдаги таъми ёқмайдиган нарсаларга- салбий, умумий безовталик, юзини 
буриштириш, баъзан қусиш билан жавоб беради. 
Каттароқ 
ёшдаги 
болаларда таъм сезишни тилга ширин, аччиқ, нордон ва шўр суюқликларни 
теккизиб кўриш орқали текширилади. Катта ёшдаги бола текқизилган 
суюқлик таъмини айтиши керак. 
Тери сезгиси. 
Терининг тегизиш (тактил) сезувчанлиги жуда эрта 
ҳомилаликни 5-6 ҳафталаридан, олдинига оғиз атрофларида пайдо бўлиб, 
кейинчалик бу (11-12 ҳафтадан) бутун тери юзасига тарқалган бўлади. 
Одатда тактил сезувчанлик терига пахтани бўлагини ёки чўткачани теккизиш 
орқали 
текширилади. 
Бунда 
тактил 
сезувчанлиги 
сақланганлиги
чақалоқларда ва эмизиш ёшидаги болаларда шартсиз рефлексларни 
чақирилиши, улардаги турли хил реакция (ҳаракатланиш, йиғлаш, кулиш) 

---

202 
билан аниқланса, катта ёшдаги болалар кўзи юмуқ ҳолда сезаётганлигини 
ўзи айтади.