|
4-BILET
1.Arterial emboliya nima? Uning klinik ko'rinishi qanday? Arterial emboliya qanday davolanadi?
ARTERIYALAR EMBOLIYASI Qon oqimidagi turli xil embollar qattiq modda zarrachalari va gaz pufakchalari tufayli yuz beradigan arteriyalaming bekilib qolishi emboliya deb ataladi. Embollar ko'pincha endokardit kasalligida yurak chap bo‘lmasi devor tromblaridan, atrioventrikulyar klapanlar yoki yurak nuqsoni yoxud yurak urishi ritmining buzilishi (tebranma aritmiya) tufayli pay d o bo‘ladigan yurak qorinchasidan kelib chiqadi. E m bollar tromblangan qon tomirlarining anevrizm xaltachasidan yoki aortaning aterosklerotik toshm alaridan ham ajralib chiqishi mumkin. Havo pufakchalari, moy tomchilari yoki boshqa zarrachalar ham qon tomirini berkitish - embol bo‘lishi mumkin. Em bollar ko‘pincha arteriyalar tarmoqlanadigan joylarda (bu yerlarda asosiy qon tomirdan yonbosh tarm oqlari tarqaladi) tiqilib qoladi (192-rasm ). K o'pincha aorta bifurlcatsiyasi joyida, son arteriyalari tarmoqlanadigan joylarida, kamroq qo‘l arteriyalarida «egarsimon» embollar kuzatiladi. Tiqin (embol) paydo bo‘lganda tomirlarning yonbosh tarmoqlarida kollateral qon aylanishi birdaniga yomonlashadi, to‘qimalarning o‘tkir ishemiyasi paydo bo‘ladi. Embol tiqilgan joydagi arteriya dfevori reflektor yo‘l bilan qisqaradi, bu hoi periferik qon tomirlarning spazmi bilan davom etadi. Emboldan distal tom ir devorida tromb rivojlanadi. Khnik manzarasi. 0 ‘tkir ishemik og‘riqlar paydo bo'ladi, ular hatto m orfin va boshqa og‘riq qoldiruvchi vositalar ta ’sirida ham biroz kamaymaydi. Zararlangan qo‘l yoki oyoq oqaradi, muzlaydi. Periferik arteriyalarda tomir urishi sezilmaydi, venaning to ‘liq urishi pasayadi. Arteriyaning tiqin paydo bo'lgan joyi ustida pulsatsiya kuchayadi. Qo‘l yoki oyoq kuchli og‘riq va spazm sababli faol harakat qilolmay qoladi. Bunga taktil va kuchli his qilishning buzilishi qo'shiladi. Ba’zan kollaptoid yoki shok holati kuzatiladi. Bir necha soatdan so‘ng emboldan quyi q ism ida oyoq yoki q o ‘l terisi m arm ar tusga kiradi, q o ‘l oyoq 192-rasm. Embolning ko'chish sxemasi. A-chekka venalardan kichik qon avlanish doirasiga; B-vurakning chap bo'limlaridan katta qon avlanish doirasiga to‘qimalarning asta-sekin o'lishi yuz beradi. Ancha keyingi bosqichda epidermis qatlam-qatlam bo‘lib ko'chadi, suyuqlikka to'lgan pufakchalar paydo boiadi, gangrena rivojlanadi. Davosi. Zararlangan qo‘l yoki oyoqdagi qon aylanishini tiklash uchun shoshilinch operatsiya-embolektomiya qilish zarur. Operatsiya nekrotik o ‘zgarishlar rivojlanmasdan oldin, dastlabki 4-12 soat ichida ©‘tkazilsa maqsadga muvofiq bo‘ladi. Bemor kasalxonaga yotqizilishi bilanoq dori-darm onlar berib davolanadi. Davolashni tomir xirurgiyasining raaxsus bo‘limida yoki umumiy profildagi xirurgiya bo‘limida o‘tkazish maqsadga miivofiqdir. Darhol shokka qarshi tadbirlar ko'riladi, og‘riq qoldiruvchi vositalar (m orfin, prom edol, analgin) shuningdek, spazm olitik va tom ir kengaytiruvchi vositalar (papaverin, noshpa, fenikaberan 4 ml dan kuniga uch m ahal; an d ek alin , ksantenol, teonikol, v azo lastin , komplamin, solkoseril, trental, midokalm, galidor 2-4 ml dan kuniga 1 yoki 2 marta) yuboriladi. Bevosita ta’sir ko'rsatuvchi antikoagulyantlar qo‘llaniladi (geparin 5000-10000 ТВ dan har 4-6 soatda venaga yuborib tu rilad i). Shuni ham unutm aslik kerakki, a n tik o ag u ly a n tla r va flbrinolizin embolni eritmaydi, ular faqat ikkilamchi trom b qatlami yuz berishining oldini oladi. Shuningdek, yurak dorilari, kortikosteroid gormonlar tayinlanadi. Tomir kengaytiruvchi vositalarni venaga yoki arteriyaga yuborgan m a’qul. 193-rasm. Ballonli (pufakli) kateter yordamida embolektomiyani bajarish Agar konservativ davo 1-2 soat mobaynida kor qilmasa va shox tomir emboliyasining aniq manzarasi saqlanib qolsa, u holda shoshilinch operatsiyani o ‘tkazish zarur. Embolektomiya odatda, ballon tipidagi maxsus kateterlar («Sever» firmasi) (193-rasm) yordamida o'tkaziladi; embolni olib tashlash uchun maxsus metall ilmoqdan ham foydalaniladi. Vakuum so‘rg‘ich yordamida so'rib chiqarib yuborish yoki retrograd yo‘li bilan yuvib olish usulini qo‘llash ham mumkin. Ayrim h o llard a bem orlar o p eratsiy a qilinm aydi va erta ro q trombolitik (trombni eritish) davo qilish o‘tkaziladi. Bunda 25000-45000 ТВ li fibrinolizindan foydalaniladi. Xlorli natriyning izotonik eritmasida eriydigan streptaza yoki avelizin (250000-750000 ТВ) yuborilsa yaxshi natijaga erishiladi, ular venaga 100000 TB/s tezligida 8-12 soat mobaynida yuborilib turiladi. A ntikoagulyantlar bilan davolash ham buyuriladi. GBO seanslari jarohatlangan to ‘qimalarning kompensator xususiyatini oshiradi. Bemorda gangrena belgilari rosm ana k o 'rin ib turgan hollarda embolektomiya kamlik qiladi, bunda zudlik bilan zaharlangan qo‘l yoki oyoqni amputatsiya qilish zarur
Do'stlaringiz bilan baham: |
