Bia-82 guruh talabasi G’ulomov Elyorning Bank huquqi fanidan bajargan vazifasi

BIA-82 guruh talabasi G’ulomov Elyorning Bank huquqi fanidan bajargan vazifasi.
6-savol
Bank huquqining tizimlari va uning boshqa huquq tarmoqlari orasidagi o‘rni qanday?
Javob:
Har qanday huquqiy munosabatlar, ya’ni huquq normalari bilan tartibga solinadigan jamoat munosabatlarining ma’nosi shundan iboratki, yuridik va jismoniy shaxslar o’zlarining amaliy faoliyati jarayonida o’zlarining haqiqiy xatti-harakatlari normative hujjatda bu borada mustahkamlangan narsalar bilan solishtiriladi. Bank huquqiy munosabatlari – bu sohadagi haqiqiy jamoat munosabatlarining huquqiy shakli bank ishi. Bank huquqi turli huquq sohalarini huquqiy tartibga solish normalarini o'z ichiga olganligi va usullarini qo'llaganligi sababli uni murakkab huquq sohasi sifatida e'tirof etish kerak. Boshqa huquqshunos olimlarning fikricha, bank huquqi mustaqil huquq sohasi emas, balki moliya huquqining kichik tarmog‘i hisoblanadi. Huquqning tarmoqlarga boʻlinishi obyektiv zarurat boʻlib, huquqni vujudga keltiradigan mavjud ijtimoiy munosabatlarni aks ettiradi. Ushbu bo'linish ikkita mezonning kombinatsiyasi asosida amalga oshiriladi: huquqiy tartibga solishning predmeti va usuli. Ulardan birinchisi asosiy, ikkinchisi yordamchi hisoblanadi. Huquqiy tartibga solishning predmeti huquqning ma'lum bir sohasiga taalluqli qoidalar bilan tartibga solinadigan, sifat jihatidan bir hil ijtimoiy munosabatlar to'plamidir. Sohada huquq normalarining unifikatsiyasi ushbu normalar tartibga soluvchi ijtimoiy munosabatlarning o'ziga xosligi bilan bog'liq holda ob'ektiv sabablarga ko'ra yuzaga keladi. Shunday qilib, turli tarmoqlar normalari bilan tartibga solinadigan munosabatlar mazmuni, maqsad va vazifalari bilan bir-biridan farq qiladi.
Bank huquqiy munosabatlarining ajralib turadigan belgilaridan biri uning obyektning o’ziga xosligi, bu fuqarolik va moliyaviy huquqiy munosabatlar obyektlari bilan umumiy xususiyatlarga ega bo’lsada, ular bilan mos kelmaydi. Shunday qilib bank huquqiy munosabatlari faqat o’ziga xos bo’lgan obyektga ega bo’lib u fuqarolik huquqiy munosabatlar obyektiga nisbatan hajmi jihatdan torroq, shu bilan bir qatorda moliyaviy huquqiy munosabatlar obyektidan kengroqdir. Bank huquqi - bu banklar va boshqa kredit tashkilotlari faoliyatini tartibga soluvchi huquq sohasi. Aytish mumkinki, bank huquqining o'ziga xos huquqiy tartibga solish predmeti - bank va boshqa kredit tashkilotlari o'rtasidagi o'zaro munosabatlar sohasida yuzaga keladigan jamoat munosabatlari mavjud.
Bank huquqi fanining predmeti – bank huquqi sub’ektlari tomonidan bank faoliyatini tartibga solish va amalga oshirish jarayonida vujudga keladigan ijtimoiy munosabatlar, jumladan:
1) tegishli davlat organlari tomonidan bank tizimini tartibga solish jarayonida vujudga keladigan hokimiyat munosabatlari;
2) Markaziy bank tizimini qurish, rivojlantirish va faoliyat yuritish jarayonida yuzaga keladigan huquqiy munosabatlar va boshqalar.
Bank xuquqi soxasining asosiy vazifalaridan biri - bank soxasidagi malakali xamda zamonaviy bilimlarga ega bo‘lgan mutaxassis kadrlarni tayyorlash, ularga nazariy va amaliy ko‘nikmalar berishdan iborat.
Bank huquqi yangi xuquq tarmog‘I sifatida shakllanish jarayonini boshdan kechirmoqda va ayni paytda u yaqqol ifodalangan tizimga ega bo‘lib qoldi. Ma’lumki, tizim bu aloxida-aloxida elementlarning o‘zaro bog‘lanishidan xosil bo‘lgan yaxlitlikdan iboratdir. Bank xuquqi ham xuquq soxasi sifatida yagona ko‘rinishga ega va ayni paytda o‘ziga xos belgi hamda xususiyatlarga ega bo‘lgan tarkibiy qismlar yig‘indisidan iborat.
Bank xuquqi tizimi va bank qonunchiligi tizimi o‘zaro farqlanmog‘I lozim. Bank xuquqi–xuquq soxalaridan biri bo‘lib, uning asosiy maqsadi bank soxasidagi ijtimoiy munosabatlarni o‘rganish, tadqiq qilish va shu asosda xuquqiy tartibga solish samaradorligini oshirish, nazariy xulosalarga tayangan xolda mavjud muammolarni hal etish yo‘llarini axtarib topishdan iborat. Bank xuquqi soxasining asosiy vazifalaridan biri-bank soxasidagi malakali xamda zamonaviy bilimlarga ega bo‘lgan mutaxassis kadrlarni tayyorlash, ularga nazariy va amaliy ko‘nikmalar berishdan iborat. Bank xuquqi umumiy va maxsus qismlarni qamrab oluvchi ichk itizimga ega bo‘lib, uning umumiy qismida universal xususiyatga ega bo‘lgan tushunchalar, institutlar ya’ni; Bank xuquqining kelib chiqish ijtimoiy iqtisodiy asoslari, tushunchasi, predmeti, o‘rganish uslublari, manbalari va tamoyillari, Bankka oid xuquqiy munosabatlar va ularning yuzaga kelish asoslari, ob’ektlari va sub’ektlari o‘rganiladi. Bu xuquq soxasining maxsus qismida bankka oid ijtimoiy munosabatlarning aloxida va aniq maqsadga qaratilgan guruxlari tartibga solinadi. Jumladan, Markaziy bankning tijorat banklarini boshqaruv faoliyati, mijozlarga bank xizmatlari ko‘rsatish bilan bog‘liq munosabatlar va ularni xuquqiy tartibga solish, Bank sirining xuquqiy asoslari va boshqalar nazarda tutiladi. Bank qonunchiligi tizimi bank xuquqlari tizimlaridan farqli o‘laroq muayyan qonun aktlari tuzilishi,tarkibiy qismlari, ularning o‘zaro bog‘liqligi va yaxlitligi, bank qonunchiligi tizimini tashkil etadi. Bank xuquqi va bank qonunchiligi tizimi, ularning tarkibiy elementlarga bo‘linishi ularni o‘rganishni osonlashtiradi.