Беркинов Б. Б. Институционал иқтисодиёт: Ўқув қўлланма. 3-нашр

 
7.3-расм.
 
Ўзбекистонда хусусий мулк эгалари субъектлари
22
. 
 
Давлат корхоналарини хусусийлаштириш Давлат дастурларига мувофиқ, 
очиқ акциядорлик жамияти доирасида мулкий ҳуқуқлар тақсимотининг турли 
вариантлари назарда тутилди. Масалан, меҳнат жамоаси аъзолари акциялар 
умумий улушида 10 фоиздан ошмайди, лекин ҳар бир ходим акцияларни олиш 
ҳуқуқига эга ҳисобланади. Натижада мулк субьектлари ва ҳуқуқларининг 
тақсимланиши қуйидаги 7.2-жадвалдаги кўринишга эга.
Мулкий ҳуқуқларнинг 7.2-жадвалдаги тақсимланиши бирламчи тақсимот 
босқичи ҳисобланади. Ушбу босқичда, яъни ҳуқуқларнинг ҳар бири ундан 
самарали фойдаланишдан манфаатдор мулкдорнинг қўлида бўлган вазиятда 
мулкнинг оптимал таркибига эришиш муҳим ўрин тутади. Бирор-бир 
имкониятли мулкдорнинг мулкий ҳуқуқларидан самарали фойдаланишдан 
манфаатдорлик даражаси ҳақида мулоҳаза юритишда Коуз теоремаси
23
асос 
бўлиб хизмат қилади.
 
22
Расм Ўзбекистон Республикасининг “Ўзбекистон Республикасида мулкчилик тўғрисида”ги Қонуни ва 
Фуқаролик кодексига асосан тузилган. 
23
Агар мулкий ҳуқуқлар аниқ тақсимланиб, трансакция харажатлари нолга тенг бўлса, у ҳолда, агар даромад 
самарасидан фикрни бошқа томонга бурсак, мулкий ҳуқуқларнинг тақсимланишидаги ўзгаришлардан қатьи 
назар, ишлаб чиқаришнинг таркиби ўзгармасдан қолади. 
ХУСУСИЙ МУЛК 
Фуқаро
лар 
мулки
 
Хўжалик
жамиятлари
Фермер 
хўжаликлари 
мулки 
Масъулияти 
чекланган 
жамият 
мулки 
Қўшимча 
масъулият
ли жамият 
мулки
Акциядор
лар 
жамияти 
мулки 
Турли ташкилий-
ҳуқуқий шаклдаги 
хусусий 
корхоналар
Хусусий
корхона 
мулки 
Очиқ 
акциядорлик 
жамияти 
мулки 
Ёпиқ 
акциядорлик 
жамияти 
мулки 
Кичик 
корхона
лар 
мулки 
Микро-
фирмалар 
мулки 
Нодавлат 
нотижорат 
ташкилот мулки
Деҳқон 
хўжаликлари 
мулки 

---

99 
Бошқача айтганда, мулкий ҳуқуқларнинг дастлабки тақсимланиши ишлаб 
чиқаришнинг таркибига таъсир ўтказмайди, чунки пировардида ҳуқуқларнинг 
ҳар бири ушбу ҳуқуқдан энг самарали фойдаланиш асосида у учун энг юқори 
нархни таклиф этишга қодир мулкдорнинг қўлида бўлади.
7.2-жадвал