Berdoq nomidagi qoraqalpoq davlat universiti

Mavzugа tegishli tayanch тushunchalar: 
 Аhamoniylarlar mamlakati, Aleksandr Makedonskiy  yurishlari, Spitаmen, 
Sаtrаpliklar,sо‟g‟diyonaliklar, 
xorazmliklar, 
baqtriyaliklar, 
 
sак-
mаssаgetlar va ularning joylashgan hududlari kartografiyasi  
 

---

 
95 
 
 
2-slayd 
Markaziy Osiyodag’i qadimgi davrdagi tarixiy georgrafik viloyatlar 
Mahalliy 
manbalarda aytilishi 
(Avesto,  Behustun 
yozuvlarida) 
Yunon 
manbalarida 
aytilishi 
Qitay 
manbalarida 
aytilishi. 
Hozirgi aytilishi 
Gavu, 
Sug‟da, 
sug‟uda 
Sog‟diana 
 Suda, 
xu,Kam 
Samarqand, 
Buxoro, 
Qashqadarya, Nao‟ayi viloyatlari 
Mao‟ri Marg‟ush 
Margiana 
Ugeshanli 
Mari viloyata Turkmenstan 
Bag‟di 
Baxriya 
Daxil 
Arqa  Ao‟g‟anistan,  Surxadarya, 
Arqa Tajikstan 
Varkana 
Girkaniya 
Tayaji 
Kaspiy 
tengiziningqubla-sharq 
VA qublasi 
Parfanisha 
Parfiya 
Ansi 
Ashxabad atiraplari 
Xvayrezm 
Xorazmiya 
YAntsay 
Ligan 
Xorezm 
 
Parstakena 
 
Badaxshan yaki Karategin 
 
Bagam 
 
Buxoro (?) 
 
Bubatsena 
 
Gishsar 
 
 
SHi 
Toshkent 
 
Usturshona 
TSzan 
O‟ratepa,Jizzax 
 
 
Dovon 
Farg‟ona voxasi 
 
2-qo‟shimcha (4.1.) 
Insert uchun 
Eramizdan avvalgi VI asrdagi Eronda paydo bo‟lgan  Axamaniylar mamlakatining 
hukimdarilari  jahan  imperiyasin  to‟zishga  harakat qila boshladi. Kir  II  (m.a. 558-
530 yil) hukmronligi davrida Midiya, Lidiya, Bobilni, Eron mamlakatiga qo‟shib 
oldi.  G‟alabalardan  ruhlangan  Kir  II  m.a.  545-540  yillar  oralig‟ida  Parfiya, 
Margiyana,  Baktriyani  egallaydi.  Behustin  yozuvlariga  ko‟ra  forslarga 
qarashlibo‟lgan  xaliq  va  mamlakatlar  tizimida  O‟rta  Osiyoning  bir  qator 
mamlakatlari  viloyatlari  Margiyana,  Baktriya,  Xorezm,  Saklar  o‟lkasi  bar.  M.a. 
530  yilda  Kir  Massagetlar  bostirib  kiradi.  Kir  tomonidan  O‟rta  Osiyoning  bosib 
olinishi jarayoni uch bosqichga bo‟linishi mumkin. Birinshi bosqich- Parfiya, VA 
Kaspiy  boyi    jang  barcha  janglardada  qorqinichlirog‟i  edi.  Dastlab  har  ikki 
dushman kuchlar bir biriga qarshi askeriy  saf to‟zib, o‟q yaydan oq otgan. Oqlari 
tugagandan  so‟ng  ular  qo‟llariga  qilich  nayzalar  olib,  dushmanga  qarshi  atlandi. 
Jang  o‟zaq  davom  etti.  Hech  kim  chekinishni  hayoliga  keltirmas  edi.  Ko‟p  qon 
to‟gildi,  oxiri  massagetlar  qoli  balent  keldi.  Fors  askerlarining  ko‟pchiligi  nobut 
bo‟ldi.  Jang  maydanida  Kir  II  ning  o‟zi  ham  halok  boldi.  To‟maris  uris 
maydaninan  Kirning  o‟ligin  topishni  VA  uning  boshini  kesib,  qon  to‟ldirilgan  
meshga solishni buyiradi Sebebi forslar podshosi qonga o‟ch ekanligini ko‟rsatgan 
edi. Kir II ning o‟g‟li Kambiz atasining bosib olish siyosatin davom ettiradi. Uning 

---

 
96 
 
armiyasi  Misirni  bosib  aladi.  Shunda  Kambizning    o‟z  akasi  Bardiyani  o‟ldirib 
hokimyat  boshiga  noqonuniy  kelgani  oshkor  bo‟lib  qoladi.  Bu  holatdan 
foydalangan  zardushtiylar    ruhoniy  Gaumata  o‟zin  bardiya  deb  e‟lon  qiladi.  va 
o‟zini podsho qilib ko‟terdi. 
Sog‟diyana mustaqil edi. Amalgadar o‟z ustazi qadimgi yunon filosofi Aristoteldan 
Oks  (bu  qadimgi  turkiy  «Uko‟z»  hozirgi  «Amudarya»  so‟zidan  yunonshe 
nomilio‟i)  daryasinan  eki  podsho  Kir  II    VA  Dara  I    kechib  o‟tken.  Ikkovi  ham 
mag‟lubiyatga ushiradi degen gapti esitken edi. Suning uchun ol bu yurishqa puxta 
tayarliq ko‟rdi. 
 
M.A.  329  yilda  Amalgadar  armiyasi  oks  Amudaryadan  o‟te  basladi.  Tolip 
ag‟ip tasip turgan darya jarning kemelarini  surip ketti.  Saban to‟ldirilgan qayiqlar 
suo‟g‟a bnomip keter edi.