Berdaq Qarg‘aboy o‘g‘li

Ajiniyoz Qo‘siboy o‘g‘li

Ajiniyoz Qo‘siboy o‘g‘li (1824-1878-yillar ) - XIX asrdagi qoraqalpoq mumtoz adabiyotining eng taniqli vakillaridan biri. Ajiniyoz shoir Mo‘ynoq tumaniga qarashli «Qamish to‘g‘on» degan joyda, o‘rta hol g‘allakor oilasida dunyoga keladi. Shoirga uning tog‘asi Elmurot oxun ustozlik qilgan, 1840-1844-yillarda Xivada tahsil olgan.

Uning ijodiyoti o‘ziga xos xususiyatlarga ega, g‘oyat talantli, o‘qimishli, madrasani muvafaqqiyatli tugatgan oxun, ulamo va so‘z san’atkori sifatida boshqalardan ajralib turadigan, iste’dodi bilan o‘z davrining ilg‘or g‘oyalarini ilgari suradi, hayot haqiqati asosiga mohirona bitilgan she‘riy, obrazli iboralarda o‘tkir mulohazalar orqali ta’sirchan aks ettiradi. U Qozog‘iston, Rossiya davlati hududlarida, Orenburg, Boshqurdiston, Tataristonda bo‘lgan. Ajiniyoz asarlarida xalqning tarixiy-etnografik ma‘lumotlari keng tarzda mujassamlashgan.

Shoirning «Bo‘zotov», «Ellarim bordi» «Chiqdi jon», «Qiz Mengesh bilan aytishuv» kabi asarlari bor. Shoirning «Bo‘zotov» dostonida qoraqalpoq xalqining o‘zga yurtlarga ko‘chib ketishga majbur etilganligini zo‘r mahorat bilan tasvirlagan. «Kerak», «Bo‘ladi», «Bo‘lmasa», «Yaxshi», «Yigitlar» kabi asarlarida Ajiniyozning insonparvarlik g‘oyalari, falsafiy qarashlari tasvirlangan. Badiiy asarlaridan xalq orasida keng tarqalgani «Qiz Mengesh bilan aytisuv» (1878) asari mashhur. Uning hayoti haqida shoir Ibrayım Yusupov «Ajiniyoz» asarini yaratdi. Shoir badiiy asarlari o‘zbek tilida nashr etilgan («Tanlangan asarlar» va boshqalar.)