Berdaq atındag’ı Qaraqalpaq Ma’mleketlik universiteti

1-sızılma. Ekonomikalıq ha’m sotsiallıq geografiya pa’ninin’ ishki du’zilisi.

Bul jerde ekonomikalıq ha’m sotsiallıq geografiya tiykarınan 3-blok yakiy, bo’limge ajratıladı ha’m olardın’ da’slepkisi «ana-pa’n» yag’nıy ekonomikalıq geografiya esaplanadı.Ba’rshege belgili bolg’anınday ekonomikalıq geografiya ta’biyat penen tikkeley balanıslı tarmaqlardı yag’nıy balıqshılıq tog’ay ha’m awıl xojalıg’ın tiykarg’ı taw kan sanaatın o’z ishine alg’an ol ken’eyip barg’an, keyin ala ham sotsiallıq tarawlardın’ territorial ta’replerin de o’z izrtlew shen’berine alg’an. Biraq bul basqıshta ekonomikalıq geografiya tolıq sotsiallasıp ketpeydi.Sonlıqtanda 2-blok baylanıstırıwshı yag’nıy pa’nnin’ atalıwındag’ı ha’m ma’nisin bildiriwshi wazıypanı atqaradı. Bul bo’limde tikkeley xalıq onın’ sotsiallıq ekonomikalıq turmıs iskerligi menen baylanıslı tarwlar na’zerde tutıladı.

Sonın’ menen birge itibarg’a alıw lazım sotsial-ekonomikalıq geografiya sotsiallıq ha’m ekonomikalıq geografiya sotsiallıqqa yag’nıy xalıqqa beriledi, biraq onın’ ekonomikalıq funktsiyasıda umıtılmaydı, ha’m bul eki a’hmiyetli taraw o’z-ara ulıwmalastırg’an halda ko’riledi.

Haqıyqatında da halıq insan en’ aldı menen sotsiallıq kategoriya esaplanadı. Biraq ol sonın’ menen birge jaratıwshı, o’zi jaratıwshı, o’zi jaratqan ruwxıy ha’m materiallıq baylanıslardın’ tutınıwshısı da esaplanadı. Bizge belgili insan du’nyag’a jasaw ushın keledi. Biraq jasaw ushın jumıs islew kerek. Biraqta, shan’araqta 5-adam bolsa onın’ tek 2 g’ana ekonomikalıq aktiv bolıwı mu’mkin. Biraq bul eki adam da barlıq shan’araq ag’zaları qatarında tutınıwshı yag’nıy sotsiallıq kategoriya bolıp tabıladı.

3-blokqa tar ma’nistegi sotsiallıq anıg’ırag’ı sotsiallıq geografiyag’a tiyiyasli pa’nler kiritilgen. Olar adamlardın’ dem alıwı emleniwi isenimi ju’ris turısı ha’m ulıwma aytqanda sotsiallıq turmısının’ territoriallıq ta’repi menen baylanıslı tarawlar esaplanadı.

Joqardag’ı 3-bloktan basqa son’g’ı jıllarda to’rtinshi blok ta qa’liplesip barmaqta. Ol siyasıy geografiya bolıp onın’ quramına geosiyasat a’skeriy geogafiyası elekral (saylawlar) geografiyası geokonfliktalogi, limologiya (shegaralar tuwralı pa’n) sıyaqlılardı kuiiritiw mu’mkin. Pa’nimizdin’ bunday ja’ne ken’eyip barıwı onın’ ayrım ma’mleketlerde Rossiya, Qazaqstan ha’m Qırg’ızıstan sotsiallıq ha’m siyasıy geografiya dep atawına sebep boldı. Keleshekte ja’ne qanday da bir geografiya pa’ninin’ du’nyag’a keliwi itimallıg’ın na’zerde tutıp, olardın’ barlıg’ın bir so’z bengen ekonomikalıq geografiya dep ataw tuwrıraq boladı.