Berdaq atíndaǵ

Qadaǵalaw ushın sorawlar

1. 
   Frazeologiyalıq sóz dizbegi degenimiz ne?
   
2. 
   Erkin sóz dizbeginen turaqlı sóz dizbeginiń ayırmashılıǵı?
   
3. 
   Turaqlı sóz dizbekleriniń sóz shaqaplarına qatnası?
   
4. 
   Frazeologiyalıq dizbeklerdiń ózine tán ózgeshelikleri nelerden ibarat?
   

Ádebiyatlar

1. 
   Айназарова Г.. Қарақалпақ тилиндеги теңлес еки компонентли фразеологизмлерю Нөкис, 2005.
   
2. 
   Бердимуратов Е. Ҳәзирги қарақалпақ тили. Лексикология. Нөкис, 1994
   
3. 
   Ещбаев Ж.. Қарақалпақ тилиниң қысқаша фразеологиялық сөзлиги. Нөкис, 1985.
   
4. 
   Пахратдинов Қ., Бекниязов Қ.. Қарақалпақ тилиндеги фразеологизмлер. Нөкис, «Билим», 2012.
   

16-tema. Qaraqalpaq tilindegi sózliklerdiń túrleri


Joba:

1. 
   Lingvistikalıq emes sózlikler.
   
2. 
   Lingvistikalıq sózlikler.
   

Tayanısh sózler: Orfografiyalıq sózlik, orfoepiyalıq sózlik, awdarma sózlik, frazeologiyalıq sózlik

Sózlikler sózlerdiń mánilerin úyreniwde yamasa basqa tillerdiń sózlerin úyreniw ushın keń qollanıladı. Sózlikler maqsetsiz dúzilmeydi. Máselen, orfografiyalıq sózlik sózlerdiń durıs jazılıwın hám sózlerdiń durıs aytılıwın, túsindirme sózlik ádebiy tildiń sóz baylıǵı hám onıń birneshe mánilik ózgesheliklerin túsindiriw ushın, eki tillik awdarma sózlik basqa tillerdiń sózlerin, olardıń mánilerin úyreniw maqsetinde dúziledi. Bul atalǵan sózliklerden basqa da tilde terminologiyalıq sózlik, dialektlik sózlik, frazeologiyalıq sózlik, sinonimlik sózlik hám t.b. sózlikler qollanıladı. Sonıń ishinde turmısta eń kóp qollanılatuǵın túrleri orfografiyalıq sózlik, awdarma sózlik hám túsindirme sózlikler.

Orfografiyalıq sózlik. Orfografiyalıq sózlik jazba tildegi sózlerdi ádebiy til qaǵıydası tiykarında durıs jazıw ushın dúziledi. Onda ádebiy tildiń orfografiyalıq qaǵıydaları basshılıqqa ahnadı.
Orfografiyalıq sózlik alfavit tártibinde beriledi. Alfavit tártibi dizimge alınǵan sózdiń eń sońǵı háribine shekem saqlanadı. Orfografiyalıq sózlikke, tiykarınan, jazılıwı qıyın túbir sózler, túbir sózlerge qosımtalardıń qosılıwı menen jazıwda ózgeriske ushıraytuǵın sózler, birigip, qosılıp hám bólek jazılatuǵın qospa sózler kirgiziledi.
Kóbinese orfografiyalıq sózlikke tómendegi sózler engiziledi.
Túbir sózlerge qosımtalar qosılǵanda ózgeriske ushıraytuǵın sózler: xalıq-xalqı, erin-erni, mektep-mektebi, taraq-taraǵı, qulıp-qulpı hám t.b.
Qaraqalpaq tiliniń mektep oqıwshılarına arnalǵan birinshi orfografiyalıq sózligi 1941- jılı shıqtı. Ekinshi orfografiyalıq sózlik 1959-jılı, úshinshi sózlik 1980-1990-jılları basıldı. Al úlken akademiyalıq orfografiyalıq sózlik 1980-1990 (D.S.Nasırovtıń avtorlıǵında 44000 ǵa jaqın sózi bar)-jılları basıldı.1992-jıl avtorlar toparı menen «niń qısqasha orfografiyalıq sózligi» shıqtı. Latınsha orfografiyalıq sózlik 1997- jılı E.Dáwenov hám M.Dáwletovlar tárepinen dúzildi.