|
Berdaq atındaǵı
Qaraqalpaq mámleketlik universtiteti
Yuridika fakulteti
Yurisprudenciya qániygeligi
102-topar studenti Erejepov Tursinbektiń
Sud hám huqiq qorǵaw organlari páninen
ózbetinshe jumisi ózbetinshe jumısı
2020-2021-jil
Tema: ǴMDA mámleketleriniń Sud ham huqıq qorǵaw organlari
Reje:
Kirisiw
Ǵarezsiz Mámleketlikler hám Doslıq awqamı haqqinda qisqasha maǵliwmat
Tiykarǵı bólim
Azerbaydjan sud hám huqiq qorǵaw organlari haqqinda
- Qazaqstan sud hám huqiq qorǵaw organlari haqqinda
- Rossiya federaciyasi sud hám huqiq qorǵaw organlari
haqqinda
Juwmaqlaw
Ǵarezsiz Mámleketlikler hám Doslıq awqamı
Ǵarezsiz Mámleketlikler Doslıq awqamı (ǴMDA) — mámleketler aralıq shólkem. 1991 jil 8 dekabrde Minskda Belorussiya, Rossiya, Ukraina tárepinen dúzilgen. Áne sol mámleket basshıları qol qoyǵan Pitimde SSSR tereń páseńlewge ushırap bóleklenip ketiw nátiyjesinde joq bolǵanlıǵı jazıp qoyıldı, úsh mámleket siyasiy, ekonomikaliq, gumanitar, materiallıq hám basqa tarawlarda sheriklikti rawajlandırıwǵa umtılıwın aytdı. 1991 jıl 21 dekabrde Pitimge Azerbaydjan, Armeniya, Kazaxstan, Kirgizstan, Moldaviya, Tadjikistan, Turkmenistan, Ózbekstan qosildi, olar Belorussiya, Rossiya hám Ukraina menen birge ǴMDAning maqset hám qaǵıydaları haqqindaǵı Deklaratsiyaǵa Almaata qalasında qol qoydi. 1993 jıl ǴMDAga Gruziya qosildi. 1993 jıl ǴMDA Ustavi qabıllandı, ol mámleketlerdiń insan huquqlari hám erkinliklerin támiyinlew, sirtqi siyasiy iskerligin muwapiqlashtiriw, ulıwma ekonomikalıq mákandı payda etiw, transport hám baylanıs sistemaların rawajlandırıw, xalıq den sawlıǵın hám átirapti qorǵaw, social máseleler hám immigratsiya siyasatı, birlesken jinayatshiliqqa qarshi gúres, qorǵaw siyasatında sheriklik qılıw hám sırtqı shegaralardı qorıqlawda birge jumıs alıp barıwdı názerde tutadı. ǴMDA haqıyqıy aǵzaları menen birge ǴMDA iskerliginiń ayırım túrlerinde qatnasıwshı aǵzalar bolıwı múmkin. ǴMDAning tómendegi shólkemleri shólkemlestirilgen: Mámleket baslıqları keńesi, Húkimet baslıqları keńesi, Sirtqi jumıslar ministrleri keńesi, Mámleketler araliq ekonomikaliq komitet, orayı Sankt-Peterburgda bolǵan Parlamentler araliq assambleya hám basqa ǴMDAning turaqlı jumıslaytuǵın organı Minsk qalasında jaylasqan Muwapıqlashtiriwshi máslahat komitet esaplanadı. Onıń qasında turaqlı xatkeriyat isleydi. Mámleket basshıları keńesi 1 jılda keminde 2 ret ótkeriledi. ǴMDA shólkemleriniń iskerligi ǴMDA Qaǵıydası menen tártiplestiriledi.
ǴMDA burınǵı SSSR aymaǵında puqaralıq urısı kelip shıǵıwınıń aldın aldı, mámleketlerdi basqıshpa-basqish xalıq aralıq munasábetler sistemasına kirip, ǵárezsizligi, suverenitetin bekkemlewge kómek berdi. ǴMDA óz iskerligi dawamında hádden tıs kóp qararlar qabılladı -da, biraq kóbinese olardıń kábi atqarılmadi. Házir ǴMDA ǵa kiretuǵın mámleketlerdiń xalqı 283 mln. xalıqti quraydı. Bul xalıqtıń 120,5 mln. ekonomikada aktiv bolıp tabıladı. Olardıń 29, 4 procenti sanaat hám qurılısda, 21, 5 procenti awıl xojalıǵı, orman hám balıqchilik salasında isleydi.
Ózbekstan óz milliy máplerinen kelip shıqqan halda ǴMDA da qatnasıp kelmekte. Ol ǴMDA ǵa mámleketler ústinen dúzilgen shólkem retinde emes, bálki ǵarezsiz mámleketlerdiń háreketlerin muwapiqlastiriwshi organ retinde qaraydı. ǴMDA aymaǵında mámleketlerdiń teń haqılılıǵı tiykarında birden-bir ekonomikalıq mákandı jaratıw, shólkemde ulıwma ekonomikalıq munasábetlerdiń ústinligine erisiw, mámleketlikler ortasında sawda-ekonomikalıq baylanıslardı rawajlandırıw ushın háreket etedi.
Ǵarezsiz Mámleketlikler hám Doslıq awqamı Rossiya, Belarusiya hám Ukraina basshıları tárepinen 1991 jıl 8 dekabrde Viskuli (Belovejskaya Pushcha) de " Slavyan mámleketleri birlespein dúziw haqqındaǵı pitim" (SSG) ine qol qoyiliwi menen dúzilgen, keyinirek " Ǵarezsiz Mámleketlikler hám Doslıq awqamın shólkemlestiriw tuwrısındaǵı pitim" ge ózgertirilgen (belgili bolǵan Belovejskaya shártnamaları sıyaqlı ǵalaba xabar quralları ).
Ǵarezsiz Mámleketlikler Doslıq awqamı (ǴMDA) - bul ilgeri SSSR quramına kirgen mámleketlikler ortasındaǵı sheriklik munasábetlerin tártipke salıw ushın islep shıǵılǵan xalıq aralıq shólkem.
ǴMDA milletler aralıq shólkem emes hám óz aǵzalarınıń razılıǵı menen qálegen túrde isleydi.
2011 jıl 18 oktyabrde Óz ara dos segiz mámleket: Rossiya, Ukraina, Belarusiya, Kazaxstan, Armeniya, Kirgizstan, Moldova hám Tadjikistan Óz ara doslıq mákanındaǵı erkin sawda rejimin tártipke solıwshi júzden artıq óz-ara shártnamalar almasıwınan erkin sawda zonası haqqındaǵı pitimlerdi imzaladi.
Ǵarezsiz Mámleketlikler Doslıq awqamınıń ámeldegi Xartiyasina muwapıq, bul shólkemniń tiykarshilari mámleketler bolıp, Xartiya qabıl etilgen waqıtqa shekem 1991 jıl 8 dekabr degi ǴMDni dúziw haqqındaǵı Pitimdi hám 1991 jıl 21 dekabr degi bul pitimge protokoldı imzalagan hám ratifikatsiya etken mámleketler bolıp tabıladı. Óz ara doslıqqa aǵza mámleketler bul Xartiyadan kelip shıǵıp minnetlemelerdi Mámleket basshıları keńesi tárepinen qabıl etilgeninen keyin bir jıl ishinde óz moyinina alǵan mámleketler bolıp tabıladı.
Shólkemge aǵza bolıw ushın potentsial aǵza Xartiyada kórsetilgen minnetlemelerdi óz moynına alǵan halda ǴMDniń maqsetleri hám principlerı menen tanisiwi, sonıń menen birge barlıq aǵza mámleketlerdiń razılıǵın alıwı kerek. Bunnan tısqarı, Xartiyada assotsiatsiyalanǵan aǵzalardıń taypaları (bular shólkemdiń ayırım iskerlik túrlerinde assotsiatsiyalangan aǵzalıq haqqındaǵı pitimde belgilengen shártlerde qatnasatuǵın mámleketler) hám gúzetshiler (bular mámleketlikler basshıları sovetiniń sheshimi menen Óz ara doslıq shólkemleri jıynalıslarında qatnasıwları múmkin bolǵan mámleketler bolıp tabıladı).
Ámeldegi Xartiya aǵza mámlekettiń Óz ara doslıqtan shıǵıw rejimin tártipke saladı. Sol maqsette, aǵza mámleket, shıǵıwdan 12 ay aldın Qaǵıydanıń depozitariy ǵa jazba túrde xabar beriwi kerek. Usınıń menen birge, mámleket qaǵıydada qatnasıw dáwirinde payda bolǵan minnetlemelerdi tolıq orınlawı shárt.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
