Бьлkirish

1.4-§. Moddiy nuqtaning aylana bo‘ylab harakati

Egri chiziqli harakatning xususiy holi bo‘lgan moddiy nuqtaning aylana bo‘ylab tekis harakatini ko‘raylik. Bu holda tezlanishning urinma tashkil etuvchisi bo‘lmaydi ( = 0) va tezlanish o‘zining markazga intilma tezlanishiga teng bo‘ladi ( ).

Moddiy nuqtaning aylanma bo‘ylab tekis harakatini burchak tezlik deb ataluvchi fizik kattalik  bilan xarakterlash mumkin, bunda burchak tezlik deb R radiusning burilish burchagi  ning bu burilish bo‘lgan vaqt oralig‘i  t ga nisbatini tushunish kerak

(1.20)

Notekis harakat uchun, oniy burchak tezligi tushunchasi kiritiladi

Burchak tezlikning o‘lchov birligi radian taqsim sekunddir (rad/sekund). ekanligini e’tiborga olib, chiziqli tezlikni burchak tezlik bilan bog‘lovchi munosabatni topamiz:

(1.21)

Moddiy nuqtaning aylana bo‘ylab bir aylanish vaqti aylanma davri T va vaqt birligidagi aylanishlar soni  (aylanish chastotasi) ni kiritaylik.

(1.22)

T ning o‘lchov birligi sekund (s),  ning o‘lchov birligi esa s^-1 bo‘lib, Gers deb nomlangan; Gerc sekundiga bir marta aylanishdir.

Moddiy nuqta bilan bog‘langan aylana radiusi T davr ichida 2 burchakka burilgani uchun (1.20) formulaga muvofiq

(1.23)

(1.21), (1.22), (1.23) formulalardan foydalanib quyidagini hosil qilamiz:

. (1.24)

Moddiy nuqtani aylana bo‘ylab notekis harakatlanganda chiziqli tezlik bilan birga burchak tezlik ham o‘zgaradi. Burchak tezligi o‘zgarishi  ning shu o‘zgarish bo‘lgan vaqt oralig‘i  t ga nisbati o‘rtacha burchak tezlanish _o‘r deb ataladi.

. (1.25)

_o‘r ning vaqt oralig‘i nolga intilgandagi limiti oniy burchak tezlanishi  deyiladi:

. (1.26)

Demak, burchak tezlanish burchak tezlikdan vaqt bo‘yicha olingan birinchi tartibli hosilaga teng ekan,  ning o‘lchov birligi radian taqsim sekund kvadrat (rad/s²) dir.