Экономиканы
мемлекеттік
реттеу
Экономиканы мемлекеттік реттеу - мемлекет әлеуметтік-
экономикалық жүйегеықпал ету мақсатымен өзінің түрлі
деңгейдегі институттары арқылы жүзеге асыратын заңнамалық,
әкімшілік және экономикалық сипаттағы шаралар жүйесі. Ол
ұлттық экономикадағы жағдайға және әлемдік шаруашылықтың
даму үрдісіне талдау жасау жолымен әзірленетін белгілі бір
мемлекеттік саясатқа негізделеді. Түпкі мақсаттар және оларға
жету жолдары айқындалады. Бұл үшін жанама және аралық
мақсаттар тұжырымдалады, сонан соң олардың баспалдақтары,
мақсаттар "шежіресі"жасалады.
Мемлекеттік саясаттың дәстүрлімақсаттары:
•тұрақты экономикалық өрлеу,
• бағаның тұрақтылығы (инфляцияны бақылау),
•жұмыспен қамтылудың жоғары деңгейде
болуы (жұмыссыздықтың төмендігі),
• сыртқы экономикалық тепе-теңцік (төлем
теңгерімінің актив сальдосы, валюта
бағамының тұрақтылығы).
Экономиканы мемлекеттік реттеу экономикалық
құралдардың көмегімен жүзеге асырылады, олар:
•ақша-несие саясаты,
•салық-бюджет тетіктері,
•экономиканың мемлекеттік секторын, мемлекеттік
жоспарлау мен бағдарламалауды пайдалану.
Экономиканы мемлекеттік реттеудің ажырағысыз
бөлігі —
әкімшілік құралдар
(тыйым салу, рұқсат
беру, мәжбүрлеу), сондай-ақ ерікті келісімдер (мыс.,
үкімет, кәсіподақтар, кәсіпкерлер одақтары
арасындағы келісімдер).
Мемлекеттік реттеудің нақты құралдары
алты
топқа біріктіріледі:
•1. Ұйымдастыру-басқарушылық: лицензия беру, тіркеу,
регламенттеу, антимонополиялық тыйым салу, баға шегі, квота беру
(жалақыны минимализаицялау).
• 2. Нормативтік: стандарттар, нормативтер, тарифтер.
•3. Қаржы-кредиттік: есептік мөлшерлеме, валюталық операциялар,
кредиттік жеңілдік.
•4. Қазыналық-кедендік: салық мөлшерлемелері, кедендік баж,
кедендік жеңілдіктер.
•5. Қаржылық: мемлекеттік инвестициялар, мемлекеттік
тапсырыстар, демеуқаржы, көмекқаржы.
•6. Жоспарлы: болжамдар, бағдарламалар, индикативті жəне
стратегиялық жоспарлар.
Нарықтық экономика
жағдайындағы экономиканы
мемлекеттік реттеу (ЭМР) –
қазіргі кезеңдегі əлеуметтік-
экономикалық жүйенің
өзгерістерге бейімделуін
қамтамасыз ету жəне оның
тұрақтылығын сақтау
мақсатында мемлекеттік
мекемелер мен қоғамдық
ұйымдардың жүзеге асыратын
заң шығарушы, атқарушы жəне
бақылау шараларының жүйесі.
Экономиканы мемлекеттік реттеу
дегеніміз
– нарықтық тетіктердің
қызмет етуі үшін экологиялық
жəне əлеуметтік мəселелерді шешу
үшін қалыпты жағдайларды
қамтамасыз ету мақсатындағы
мемлекеттің шаруашылық
субъектілері мен нарық
конъюнктурасына мақсатты
бағдарланған əсері;
Экономиканы мемлекеттік реттеу саласы- экономикалық қарым-
қатынастарды реттеу кезіндегі билік органдары жүргізетін
мақсатты қағидалардың немесе іс-шаралардың жиынтығы.
Бұған
мыналар жатады:
1. Ел экономикасының өсуі жəне экономикалық дамуын қамтамасыз
ету;
2. Тиімді жұмыспен қамту;
3. Ел экономикасын экономикалық тиімділікке қол жеткізуге
бағдарлау;
4. Бағаның тұрақты деңгейін қамтамасыз ету;
5. Экономикалық еркіндікті қамтамасыз ету;
6. Табысты əділ бөлуді қамтамасыз ету;
7. Елдің сыртқы сауда балансын теңестіру.
Қорытындылай айтқанда, экономиканы мемлекеттік
реттеу — ұлттық экономиканың тиімді қызмет етуіне
бағдарланған, ұлттық экономиканы тұрақтандыру, елдің
əлеуметтік дамуын қолдау, ұлттық экономиканы
дамытудағы стратегиялық мақсаттарға қол жеткізу, қоғам
мүшелерінің
мүдделерін
біріктіру
мақсатындағы
мемлекеттік
құрылымдармен
жəне
қоғамдық
ұйымдармен
жүзеге
асырылатын
заңдық,
орындаушылық жəне бақылау сипатындағы іс-шаралар
жүйесі
Назарларыңызға
рахмет!
Do'stlaringiz bilan baham: |