Bеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maxsus ta

MUNDARIJA:
I.Kirish ………………………………………………………….………….……..4
II.Nazariy qism
2.1 Pardozlash dastgohlari haqida malumot…….………………..……..…6
2.2 Ishlov berish……………….........................................……………...…6
2.3 Detallarni pardozlash.…..……………………………………….....7
III.Asosiy qism
3.1 Elektrodvigatel tanlash bo’yicha umumiy ma’lumotlar…………..…9
3.2 Dvigatel tanlash……………………………………………………....9
3.3 Asinxron dvigatelning mexanik xarakteristikalarini hisoblash………10
3.3.1 Asinxron dvigatelning tabiiy mexanik xarakteristikasini passport kattaliklari bo’yicha hisoblash…………………...10
3.3.2 Asinxron dvigatelni ishga tusirish xarakteristikalarini hisoblash va qurish………………………………………..12
3.3.3 Asinxron dvigatelni teskari ulab tormozlash………..………13
3.3.4 Asinxron dvigatelni elektrodinamik tormozlash……….……14
IV.Elektr yuritmalardagi o’tkinchi jaryonlar
4.1 Umumiy ma’lumotlar……………………………………………..…15
4.2 Elektr yuritmani reostatli ishga tushirishdagi o’tkinchi jarayonlarni hisoblash…………………………………………………………….…15
4.3 Elektr yuritmani tormozlashdagi o’tkinchi jarayonlarni hisoblash…16
4.4 Tanlangan dvigatelni tekshirish………………………………………17
Xulosa……………………………………………………………………………19
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yhati………...…………………………..………21
Ilovalar

Kirish.
Kurs loyihasining maqsadi bakalavrlarni mustaqil ishlash qobiliyatlarini rivojlantirish, olgan nazariy bilimlarini qo’llashda amaliy ko’nikmalar hosil qilish va samonaviy texnika hamda texnologiyalarni qo’llashni o’rganishdir.
Kurs loyihasini bajarishda bakaalavr elektr yuritmaning asosiy sxemalari, mexanikasi, ularning texnik va mexanik ko’rsatgichlarini tahlil qilish hamda elektr kattaliklarni hisoblash, o’quv adabiyotlardagi jadval va ifodalarni o’rganishi kerak.Talabalarni mutaxassis bo‘lib shakllanishida kurs loyihalari muxim o‘rin tutadi. Chunki, kurs loyihasi ukuv jarayonining yakunlovchi bosqichi bulib, olingan nazariy bilimlar amaliy masalarga tadbiq etiladi. «Elеktr yuritma аsоslаri» fanidan kurs loyihasi elektr mexanik tizimning asosiy masalalarini qamrab olgan. Bu kurs loyixasida elektr mexanik tizim (EMT)da kechadigan asosiy jarayonlarga oid masalalarni qamrab olgan. Bu esa bo‘lajak mutaxassislarni tayyorlashda muxim o‘rin tutadi. Yuritmaning «chiqish» koordinatlariga ish mashinasi organlarining m e’yorda ishlashi uchun zarur bo‘lgan elektromagnit moment M yoki kuch F va harakat koordinatlari: burchak tezlik co yoki chiziqli tezlik v hamda ularga mos harakat yo‘nalishi bo‘laklari Aa, AS kiradi. Yuritma elementlari quyidagilardan iborat. Uzatish qurilmasi harakat shakllarini o‘zgartirish va mexanik energiyani dvigatel qurilmasidan mashinaning ish organlariga uzatish uchun mo‘ljallangan. Dvigatel qurilmasi elektrom exanik o ‘zgartgich bo‘lib, elektr energiyasini mexanik energiyaga aylantiradi va uzatish qurilmasi bilan birgalikda ish organining berilgan harakat turlarini shakllantiradi.Boshqarish va axborot qurilmalari energiya oqimi W va mashinalaming ishchi organlari harakatlarini boshqarishning berilgan qonuniyatlar bo‘yicha shakUantirish uchun mo‘ljallangan. Avtomatlashtirilgan elektr yuritmam avtom atik boshqariluvchi elektromexanik tizimning (ABT) keng qo‘llaniladigan turi deb qarash mumkin. Avtomatlashtirilgan elektr yuritmaning fimksional sxemasi rasmda ko‘rsatilgan. Bu sxema elektr yuritmaning ayrim elementlari va ular orasidagi bog‘- lanishlami kengroq o‘rganish imkoniyatini beradi. Bu yerda ingichka chiziqlar bilan elektr energiyani uzatish kanallari, qo‘sh punktir chiziqlar bilan mexanik energiyani uzatish kanallari, punktir chiziqlar bilan esa, elektr yuritma yoki bajaruvchi mexanizmning o‘lchanayotgan koordinatlari to‘g‘risida axborot uzatish kanallari ko‘rsatilgan.[14]
Sanoat korxonalarining xozirgi talab qilinayetgan unumdorligini taminlash uchun ko’p miqdordagi katta quvvatli turli mashina va mexanizmlar jumladan bir kovshli va rotorli ekskavatorlar, bir necha turli burg’ulash stanoklari, tayyorlash va qazib olish kambaynlari xamda komplekslari, sidirgichli va lentali konveyerlar, elektrovoz transporti, kutarish mashinalari, suv xaydash nasoslari, ventilyatorlar, kompressorlar va yana bir necha turdagi yerdamchi mexanizlar qo’llaniladi. Bularni xaraktlantirish uchun elektr yuritmalar qo’llaniladi. Elektr energiya yordamida mashina va mexanizmlarni xarakatga keltiruvchi elektromexanik qurilmani-elektr yuritma deb ataladi va u bir yoki bir necha elektr yuritgichlarni,uzatish mexanizlar xamda boshqarish apparatlarni o’z ichiga oladi. Boshlangich davrda bitta elektr yuritgich bir necha mashinalarni uzatish tasmalar yordamida xarakatga keltirilgan. Uzatish tasmalarning ko’pligi va sexlardagi yuritgichlarning kamligi, ishlash jarayonida xavf tug’dirish imkoniyatini oshirdi, natijada bir yuritgichli va ko’p yuritgichli yuritmalar paydo bo’ladi. Elektr yuritma boshqa turdagi yuritmalardan - yuqori boshqaruvchanli xususiyati, aloxida mashina va mexanizmlarga bir yoki bir necha yuritgichlarni o’rnatish mumkinligi, ish mashinalarning kinematikasini soddalashtirish, yuqori FIK, ixchamliligi, katta ishga tushirish momenti, konstruksiyasining soddaliligi, ishchanliligi, tezligini keng rostlash qobiliyati, xamda boshqarishni masofadan yoki avtomatik ravshda bajarishi mumkinligi bilan ajralib turadi. Mashina va mexanizmlar, ishlab chiqarish liniyalarini texnologik ko’rsatkichlari asosan ularda qo’llaniladigan elektr yuritmalarning texnik xarakteristikalari bilan belgilanadi. Ishlab chiqarishning chuqur ilmiy-iqtisodiy asoslarini ta’minlash esa kelajakda respublikada texnik-texnologik salohiyatning yanada oshishiga asos bo‘ladi. Bu borada parmalash va kengaytirib yo‘nish texnologiyasi fani hammuhim ahamiyatga ega. Mazkur fanni o‘rganishdan maqsad — ishlabchiqarishda qo‘llaniladigan zamonaviy texnika va texnologiyaning ilmiyasoslari bo‘yicha bilim berish va uni o‘quv-amaliyot darslaridamustahkamlashdan iboratdir.[1]
”Elektr yuritma asoslari” fanidan kurs loyihasini bajarish maqsadi va vazifalari.
”Elektr yuritma asoslari” fanidan kurs loyihasi “Elektr texnikasi, elektr mexanikasi va elektr texnologiyalari” yo’nalishi talabalari tomonidan bajariladi. Kurs loyihasi ”Elektr yuritma asoslari” fanining bo’limlarini o’z ichiga oladi va uning maqsadi talabalar tomonidan nazariy bilimlarni mustahkamlash, nazariy materialni amaliyotda qo’llash ko’nikmasiga ega bo’lish.
Kurs loyihasini bajarish jarayonida talaba soda elektr yuritmalarni (elektrodvigatel – uzatish qurilmasi – ishchi mexanizm) loyihalash masalalarini mustaqil xal etishni, ishchi mexanizm uchun elektrodvigatelni to’g’ri tanlashni, uzatish qurilmasini olishni, dvigatelni qizishi va yuklanish qobiliyati bo’yicha tekshirishni, ochiq elektr yuritma tizimlarini loyihalashni o’rganadi.
Kurs loyihasida talaba elektrodvigatelni ishga tushirish, reverslash va tormozlashni avtomatik boshqarish masalalarini ishlab chiqadi, avtomatik boshqarish sxemalarni tuzishni o’rganadi, elektr yuritmalarni boshqarish sxema elementlarini grafik tasvirlanishini va printsipial sxemalarni o’qisni o’rganadi. Kurs loyihasini bajarishda talaba elektr yuritmani tezligini rostlash masalalarini echadi, boshqarish sxemalarni grafik bajarish, dvigatelni mexanik xarakteristikalarini hisoblash va qurish ko’nikmalarini oladi. [2]

II.Nazariy qism