Nawayi kanshilik universeti janidagi No'kis kanshilik instutiti Texnologi jarayan ha'm islep shiqariwdi avtomatlashtirish ha' m basqariw 1A- kurs talabasi
Begzat Karamaddinov
Fizika paninen o'z betinshe
jumisi
•
•
• k u s h s i z i q l a r i há m aǵ ı m ı .
• 2. G aw s s t e o r e m a s i.
• 3. E l e k t o r d ifo l i
•tisqarnaj6nelgenradia lszuqlardanibaratedi;
• ker inoqatlqzaryadkishszqlar rorayja
•j6nelgen radialszqlardanibaratesaplanadi.Biraqbu
• kishslzqlar iqeyjergeshedawametedi?
•vakuumdakishsizuqlar iúzliksizbolptabladu.
• Dielektrikardabóliniwshegarasvjashekemdawam
•etedi,yajyshekengenbolad
•sondayetip ,birjnsl boljandielektrikarda
• kshszqlarnfúzliksizlikshárt iatqarlmayd
•so lsebepl ideqálegenk5rinistegji
•dielektrikarishindeg imaydand xarakteristikalawushn
• Elektrinduksiyavektorrkshszqlar hámajym
• Elektrmaydankishlanganligihámkishszuqlar
•tuwrsndas6zetkenedik:ofnoqatlq
•
•
•
• Buvektorkattalikelektrinduksiyavektoridebataladi.
• Elektrinduksiyavektor ichiziqlar iixtiyoriymuhitda
• uzluksizbolish iuchun ,kuchlanganlikvektoribilan
• quyidag imunosabatdaboglanganbotlishishart:
• buyerda-vakuumbilandielektrikningelektr
• singdiruvchanlikaridanqutulganimizuchun ,elektr
• induksiyavektorininguzluksizlig ita'minlanadi.shu
• sababli ,elektrkuchchiziqlar ibirmuhitdan ikkinch
• muhitgaotishdauzluksizlig itaminlanganlig iuchun
• fodan ikopinchalikelektrkochish idebataladi
• skalyarkorinishdaga
• egabolamiz.shundayqilib ,ixtiyoriymuhitdanuqtaviy
• zaryad hosilqilganmaydonningbirornuqtasidag
• induksiyashuzaryadgatogr iproporsional ,masofa
• kvadratigateskar iproporsionaldir
• Elektrinduksiyavektorimiqdo
• treptenbirbirliksrrtdantiktúrde
• ótipatrjaninduksiyaszuqlarn,yajny
•
E l e kt r i n d u ks iy a v e kt o r i m i q d o r tá r e pt e n b i r b i r l i k s ı r t da n t i k t úr d e
ót i p at ı rǵa n i n d u ks iy a s ız ıq l a r ı n, y aǵ n ıy o n ı ń s i r t q ıs ıq l ıǵ ı n ań l at a d ı
• E l e kt r i n d u ks iy a v e kt o r ı
• B i r j ı n s l ı e l e kt r m ay da n ı n daǵ ı qá l e g e n S m ay da n a r q a l ı
• t i k t úr d e ót i p at ı rǵa n i n d u ks iy a s ız ıq l a r ı i n d u ks iy a
• aǵ ıs l a r ı d e p at a l a d ı.
• Eg e r e l e kt r m ay da n ı b i r j ı n s l ı b o l m a s a
• o l h a l da, dS e l e m e nt a r m ay da n s a l a s ı n daǵ ı m ay da n d ı
b i r
• j ı n s l ı d e p e s a p l aw múm k i n. O l w a q ıt t a (9. 13) ań l at pa
• tóm e n d e g i d iffe r e n s i a l kó r i n i s ke iy e b o l a d ı :
• Qá l e g e n S s ı r t ı n da n ót et uǵ ı n e l e kt r i n d u ks iy a
• aǵ ı m ı N s h e ks iz kó p s o n day e l e m e nt a r e l e kt r
• i n d u ks iy a aǵ ıs l a r ı d N d ı ń j ıy ı n d ıs ı m e n e n
• ań l at pa l a n a d ı :
• Ostrogradskiy-Gaussteoremasi
• shamamenenoylayq,qzaryadqálegenjabqssirtishinde
jaylasqan
• bolsn.Jabqsirtningkefislikdegimúyeshinetuwr keliwsh
elektr
• induksiyavektor
• buljerde -vektorzaryadjaylasqannoqattanshqqanbolp,
• - radius-vektorboylapyonaladi.solsebepl inormal
• menen vektororasidagikefisikdegimúyeshdsvads^sirtlari
•
elementardssirtdan
• buljerde-elementarkefisikdegimúyeshkatebolja ushn
• iyebalam
•
•
• radiusnabaylanslemes,ekisirtarasindaj
• kefislik,zaryadlarjoqboslqtaúzliksizbolptablad,
• shusebepli,zaryadt qorshapaljanqálegen
• srrtndanótetujvnelektrinduksiyaajrmaflatpa
• menenanqlanad hámlostrogradskiy-Gauss
• teoremasiningintegra lkórinis ibolib
• esaplanad.T6mendebu
• teoremaningdifferensia lkrinisinikeltirb
• shjaramz:
•
Birtegiszaryadlanjansheksiztegislik
maydanl.shamamenenoylayq ,birtegis
aryadlanjansheksiztegisliks-sirt
qrsqljynaiyebolsn
• Induksiyaszqar rtegislikkeperpendikulyar
• boljanhámtusqarnajónelgenva vektorlardan
• ibaratboladu .Bulszqlarstekislikdabaslanp,
• ekitárepkesheksizdawametedi.Jabqsirt
• retindehárekitárepinendsasoslar imenen
• shegaralanjantuwrrcilindrajratpalamz.
• S1vas2sirttiykarlariAvaBnuqtalardagisirtlarga
•jaylasqan .cilindrishindegizaryadqdsdanibarat.
• ciindrjasaytujvnlar induksiyachiziqlarig
• parallelbolganiushIn ,cilindrningqaptalsrrtnan
• zaryadlanjantegislik
• maydaniningAvaBnuqtalaridagiinduksiya
•
• kerij6nelgenbolad
•
• birinesalstrrjandamá
• 'lumaralqqajljjanbolsa
• bundaymolekulajaelektrD.depqaraw
• múmkin .Bulbolsasrtqrelektrmaydanja
•jaylastrljandielektrikardajúzbolpatrrjan
•fzikalqprocesslerd itúsiniwdeúlkenqolaylqlar
•jaratad;2)magnitD.一aylanbajúzimkahám
• magnitózgeshelikineiyeboljandene.M
• 'lumki
• hárqndaydeneatomlardanshólkemlesken.
• Dipo l(di.hámyunpolos-polyu s)1)elektrD.-
• bir-birinenaralqtajaylasqanmujdar
•táreptenóz-arate6hámtúrl ibelgilieki
• noqatlqzaryad+qhám—qdensh5lkemlesken
•sistema.srrtq elektrostatikmaydanta
•
•sir
• bolmajanhalda ,molekulaquramndajof
•
• Atomlarquramndaj relektronlarjabqorbita
• boynshaktáketezlikmenenháreketlenip
• aylanbatokard paydaetedi.Aylanba
•júzimdiofyamasashalbarpolis idepkonturdan
• magnitinduksiyavektornfshwtárepi,oja
• terisjaj bolsakeriyamasajan.polis idep
• ataladu .Egerqandaydabirjiyemdagielektronlardnf
• orbitadagiháreket isebeplipaydaboljanaylanba
• toklaróz-aramá
• magnitmaydanlarbir-birlerinksheytipjberse,
• bundaydenemagnitózgeshelikine iyebolad
• so lsebepl iqálegenmagnitt iq3tarúlkenhám
• kish ib6lekshelergeejratpjberilgandada ,hár
• birbóleksheshalbar.hámjan.qutbgaiyebolp,
• magitlqózgeshelikinsakabqalad
•
