Bedaning oziqaviylik ahamiyati sistematikasi va morfologiyasi

Bedaning morfologiyasi
Ildiz - o’q ildizli, yaxshi rivojlangan, sershox, tuproqqa 2 m dan ortiq chuqurlikka kirib boradi. Ildizining yon tomonlariga shoxlanishi o’simlik turning shakliga bog’liq. Poyasi tik o’sadigan turlarida ildizning yon shoxlari tuproqning haydalma qatlamidan pastroq joylashadi. Poyasi chirmashib o’sadigan turlarida yon shoxlar haydalma qatlamda joylashadi. Ildizining yo’g’onlashgan qismi ildiz bo’yni, uning yuqori qismi ildiz boshchasi deyiladi. Ildiz boshchasida poya chiqaradigan kurtaklar joylashadi. Ko’p yillik bedada ildiz boshchasi chuqurroq joylashadi, ekinning sovuqqa chidamliligi oshadi.
Poyasi - o’tsimon, sal qirrali, yoni silliq, tukli, cheti tuksiz, ichi kavak, rangi yashil, bo’yi 60-170sm. Bir tupida 3-10 ta poya bo’ladi, siyraklashgan xolda 100ta gacha bo’ladi. Poyasi shoxlanadi, yon shoxlar birinchi va navbatdagi tartibda bo’lishi mumkin. Tupining shakli har xil bo’ladi.
Bargi murakkab, toqpatsimon, uchqo’shaloq, barglari cho’zinchoq, tuxumsimon shaklda. Poyaning pastki qismidagi barglar mayda, o’rta qismidagilari yirik, yuqori qismidagilari o’rtacha va ingichka bo’ladi. Barglarining rangi yashil, tuksiz yoki tukli, bargi bandli, bargining poyaga qo’shilgan joyida ikkita yonbarglari bor, ularning kattaligi va shakli har xil. Ko’kat hosilining 30-40% ni barg tashkil qiladi.
Gul to’plam-asosiy va yon shoxlarining barg qo’ltiqlarida joylashgan. Gulto’plam shingil shaklida, gulto’plamning kattaligi, zichligi, shakli har xil. Bir shingilda o’rtacha 10-30 ta gul bo’ladi, uzunligi 2-25 sm gacha bo’ladi. Gulto’plami sharsimon, urchuqsimon, silindrsimon bo’ladi. Bir tup o’simlikda bir necha yuzdan ikki ming shingil rivojlanishi munkin. Guli ikki jinsli, kapalaksimon,
ko’k va binafsha rangda, guli gulkosa, gultoji, changdon va tugunchadan iborat. Gulkosa beshta tishli, tukli, gultoji beshta gulbargdan iborat. Gulbarglarining kattaligi va shakli har xil bo’ladi. Changdonlari 10 ta bo’ladi, shu jumladan 9 – tasi qo’shilib o’sgan bo’ladi.
Dukkagi-burama shaklida, 2-5 marotaba buralgan, 6-12 ta urug’ bo’ladi. dukkagi mayda, diametri 3-5 mm, tukli va tuksiz bo’ladi, rangi sariq, jigar va qorabo’ladi. Urug’i mayda, shakli har xil, ko’pincha bayroqsimon, yaltiroq, sarg’ich yashil bo’ladi, eski urug’lar qizg’ich-jigar rangda, 1000 urug’ning vazni 1,5-3,5 gr.