Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

SAÝYNLY
Çärjew raýonynda ýaşaýan salyrlaryň 
saýynly
urugynyň adyny 
ýerli 
saýynhany (söýünhany)
diýen etnonimiň gysgalan görnüşi 
hasaplaýarlar, ýöne bu adyň aslyny saklar bilen baglanyşdyrmak hakykata 
has ýakyn bolsa gerek, çünki saýyr, saýat (saýat) ýaly etnonimler muňa 
güwä geçýär, eger şeýle bolsa, onda bu adyň fonetik ösüş ýoly şeýledir: 
sakyn—sagyn—saýyn. Diýmek, bu at 
sak
sözünden, jemi bildirýän 
–yn 
we degişliligi (degişli tiräni) aňladýan 
–ly
goşulmalaryndan durýar.
SAK
Türkmenleriň we ençeme beýleki türki halklaryň gadymy ata-
babalary bolan 
saklar
biziň eramyzdan öňki müňýyllyklarda köp 
sanly göçme taýpalaryň birleşmesinden emele gelip, uly we güýçli 
halk derejesine ýetipdir. Olar biziň eramyzdan öňki VIII—IV asyrlarda 
Orta we Merkezi Aziýanyň (Orta Aziýanyň, Gazagystanyň, Gündogar 
Türküstanyň) giň sähralarynda ýaşapdyrlar. Gadymy grek alymy 
Gerodotyň ýazmagyna görä, biziň eramyzdan öňki III asyrda höküm 
süren Eýran şasy Dariýiň eýýamynda saklara dahlar hem diýlipdir 
(bu barada Dah, daý diýen makala serediň). Ýewropa göçen saklar 
skif diýen at bilen bellidir. Bu etnonimiň köki hem sak sözündendir. 
Taryhda mälim bolşuna görä, saklaryň bir bölegi mundan 2300 ýyl öň 
Türkmenistanyň territoriýasyna aralaşyp, Parfiýa döwletini döretmäge 
işeňňir gatnaşýar. Soňra bu saklar türkmen we beýleki türki däl we türki 

---

186
halklaryň arasyna siňip gidýär, olaryň maddy we medeni durmuşynynda, 
şol sanda etnonimiýasynda öçmejek yz galdyrýar. Meselem, türkmen 
tire-taýpa atlary bolan sakar, saýat, saýynly, sakaw, zak, zyk, şag, şagal, 
şawman, çaka, çakan, çakyr ýaly ençeme etnonimler hut 
sak
sözüniň 
gatnaşmagynda dörän atlardyr. Azerbaýjan, türk, gazak, gyrgyz, özbek 
etnonimiýasy barada-da ýagdaý şeýledir.
Ýewropa, orus we ençeme sowet alymlary saklary (skifleri) Eýran 
dilli halk hasap edýärler, emma türk alymlarynyň ählisi, azerbaýjan 
alymy G. Geýbullaýew, garagalpak alymy D. Aýtmuratow, geçen asyryň 
görnükli orus etnografy N. A. Aristow we beýlekiler saklaryň türk dilli 
bolandygyny belleýärler: saklaryň hemmesi bolmasa-da, olaryň belli bir 
bölegi türki dilde gepläpdir. Belki, Eýran dilli halklar bilen gatyşanlary 
soňra bu dili kabul edendir.
Saklary Eýran dilli halk hasaplaýn alym A.I. wan Windekens