Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

Ýigrimidört
diýlendigini 
ýazýar. Orus alymlary XIX asyrda-da Mary tekelerine 24 aksakgalyň 
(kethudanyň) baştutanlyk edendigini belläpdirler.
Gadymy gunlardan gaýdýan şu bölünişigiň türki halklaryň maddy 
we medeni durmuşyna giňden ornaşandygyny hem bellemelidiris. 
Meselem, häzirki türkmen halylarynyň aňyrsy hasaplanylýan Pazyryk 
halysyna salnan gölleriň sany 24-dür (ol haly Altaýdan tapyldy). Teke 
halylary hem köplenç 24 gölden ybaratdyr.
Gadymy oguz elipbiýinde ilki 24 harp bolupdyr. Aramyzdan juda ir 
giden zehinli alymymyz Ahmet Bekmyradow şol 24 harpyň 24 türkmen 
taýpasynyň tagmalarynda saklanandygyny belläp, her tagmanyň degişli 
harpyny hem anyklapdy.
Diýmek, ýigrimidört diýen türkmen etnonimleri biziň gadymy ata-
babalarymyzyň geçmiş taryhy, ýagny gunlaryň harby-administratiw 
düzgünleri bilen berk baglanyşykly ýüze çykypdyr.
KEÝIK, KEÝIKÇI
Gökleň we olam taýpalarynyň düzüminde 
keýik
diýen tireler, 
Çarşaňňy, Kerki etraplarynda bolsa 
keýikçi
diýen özbaşdak topar 
bar. Olaryň atlary ýa keýik awlamak bilen, ýa-da bu uruglaryň keýik 
diýen ýabany haýwany özüne totem hökmünde saýlap almagy bilen 
baglanyşykly ýüze çykypdyr. Täjigistanda ýaşaýn kesamir diýen özbek 
taýpasynyň düzminde 
keýikşi
diýen uruglaryň bolmagy bu etnonimleriň 
gadymydygyndan, ýagny şu taýpalaryň geçmişde bilelikde ýaşan 
döwründe dörändiginden habar berýär.
KEM, KEMAN, KEMEN, KEMER, KEMKI
Kem
(ýomut, ärsary we nohurly taýpalarynyň düzüminde duş gelýär), 
keman
(ýomut), 
kemen
ýa-da 
kemenli
(ärsary), 
kemer
(gökleň), 
kemki
(ýomut) etnonimleri kem söňünden we köplügi, jemi bildirýän dürli 
gadymy türki goşulmalardan hasyl bolupdyr. Türki halklaryň taryhynyň 
irki döwürlerinde Ýeniseý derýasynyň boýunda ýaşan türki taýpalara 
kem diýen etnik at dakylypdyr. Bu söz “derýa” diýen manydadyr, hatda 
şol eýýamda türki halklar Ýeniseýe-de Kem diýipdirler. Şeýlelikde, 

---

157